Испания

Қысқаша мәлімет

Орналасуы: Оңтүстік-батыс Еуропада орналасқан мемлекет
Астанасы: Мадрид 
Ірі қалалары: Барселона, Валенсия, Севилья, Гранада
Жер көлемі: 505 990 шаршы шақырым
Телефон коды: +34
Қазақстанмен уақыт айырмашылығы: -4 сағат
Сағаттық белдеуі: GMT+2
Виза: шенген
Тілі: француз тілі 
Валютасы: еуро
Халқы: 2019 жылы 65 060 692 адам
Діни сенімдері: елдің тең жартысы ешқандай дін ұстанбайды, 40 пайызы - католик
Жол қозғалысы: оң жақты қозғалыс
Тоқ көзінің түрі: F, C. 50 Гц.

© pixabay.com

Испания географиясы мен климаты

Испания Пиреней түбегінің (85 пайызын) көп бөлігін алып жатыр. Солтүстік Шығыс көршісі - Франциядан - ол Пиренейлермен қоршалған, сонымен қатар Португалиямен, Андоррамен, Гибралтар ағылшын колониясымен және Мароккодан құрлықтағы шекаралары бар. Шығыста және оңтүстігінде Жерорта теңізі, солтүстікте және батысында Атлант мұхиты (Бискай шығанағы) орналасқан. Испания құрамына Атлант мұхитындағы Канар аралдары, Жерорта теңізіндегі Балеар және Питиус аралдары кіреді. Испанияның басқаруында Марокко аумағында Сеут және Мелилья қалалары бар.

Испания - аумағы бойынша Еуропадағы екінші және таулы (теңіз деңгейінен орташа биіктігі - 600 метр) ел.

Швейцариядан кейін Испанияны Еуропаның ең биік таулы елі деп санайды. Үстірттер мен таулар оның аумағының 90 пайызын алып жатыр. Елдің шамамен жартысын Еуропадағы ең үлкен Месета (испандық - "үстел") үстірті алады, оның орташа биіктігі 660 метр. Месета - бұл өте ыстық жазда және суық қыста үлкен монотонды құрғақ жазық кеңістік. 

Испанияның ең қуатты тау жүйесі - Пиреней - батыстан шығысқа қарай 450 шақырымға созылған және қалған Еуропадан Пиреней түбегін бөліп тұратын бірнеше параллель шоқылардан тұрады. Бұл Еуропаның ең қиын таулы елдерінің бірі, сонымен қатар ең әдемі елдердің бірі. Әсіресе орталық бөліктегі Пиренейлер әртүрлі және әдемі, мұнда жер бедерінің мұздық түрлері, биік таулы көлдер мен қарлы болады. Пиренейдың басты шыңы - Ането шыңы (3404 м).

Испан Пиренейлері - альпинизм, тау шаңғысы спорты, велосипед спорты, альпілік шаңғы үшін тамаша жағдайлармен халықаралық туризмнің ірі ауданы.

Пиреней түбегінің барлық оңтүстік-шығысы Кордильерой - Бетикамен орналасқан. Ең биік тау жотасы - Сьерра Невада - биіктік бойынша Еуропада тек Альпіге ғана жол береді. Бұл жерде Пиреней түбегінің ең биік шыңы - Муласен тауы (3478 м) орналасқан.

Далалар, шұңқырлар және ойпаттар Испания аумағының 11 пайызын ғана алады. Гвадалквивир өзені ағып жатқан Андалус жазығы бар. Елдің солтүстік-шығысында Эбро өзенінің алқабында Арагон жазығы орналасқан. Жерорта теңізі жағалауының бойында кең жолақтар созылып жатыр.

Испанияның түрлі аймақтарындағы климат ерекшеленеді. Солтүстік облыстарда қыс қатты суық болмайды, ал жазы өте ыстық. Таулы аудандарда салқындау болып келеді. Орталықта шұғыл континенттік климат басым. Қысы суық және құрғақ, ал жазы ыстық.

Бір жыл ішінде 500 мм жауын-шашын түседі, бұл солтүстікке қарағанда 2,5 есе аз. Сьерра-Невада, Пиреней және Гвадаррамның кейбір шыңдары жыл бойы қармен жабылған. Оңтүстік және шығыс жағалауы Жерорта теңізі климатының әсерінен. Жағажай маусымы мамыр айынан қазан айына дейін, ал тау шаңғы маусымы қараша айынан сәуір айына дейін жалғасады. Жауын-шашынның жылдық мөлшері 600 мм аспайды.

© pixabay.com

Испания экономикасы

Өнеркәсіп көлемі жағынан испандар Батыс Еуропада үздік ондыққа, дүние жүзі бойынша үздік 20-ға кіреді. Елде машина, кеме жасау, ұшақ шығару, электртехникасы, химия, тоқыма өндірістері жақсы дамыған. Соңғы жылдары тау-кен өндірісі жыл сайын төмендеп, оның орнына электронды жабдықтар өндірісі дамып келеді. Ел экономикасында мемлекеттік сектордың үлесі - 30 пайыз. Ел пайдалы қазбаларға бай, бірақ 100-ден аса қазбалардың тек 16-сы ғана өндіріледі.

Ауыл шаруашылығы жақсы дамыған. Шарап (дүние жүзінде 3-орында), цитрустік жемістер, бидай, күріш, темекі, көкөніс, т.б. өсіріледі. Зәйтүн майын шығарудан Испандар дүние жүзінде 1-орында. Мал шаруашылығы да жақсы дамыған. Теңізден балық аулау мен теңіз азық-түліктерін пайдаланудан дүние жүзіндегі алғашқы ондыққа кіреді.

Елге туризм үлкен табыс әкеледі. Жыл сайын Испанияға 62 миллион шет ел туристері келеді. Негізгі сауда серіктестері Еуропалық одақ елдері (импорттың - 61 пайызы, экспорттың - 68,5 пайызы), АҚШ (7,4 пайыз және 5,1 пайыз), Латын Америкасы(4 пайыз және 5,4 пайыз). Алтын-валюта қоры 72,6 миллиард доллар көлемінде.

© pixabay.com

Испания тарихы

Испания тарихы ортағасырлық мемлекеттің даму бағытын, біртұтас ұлт пен мәдениетке ие ұлттық мемлекеттің құрылуын, сыртқы саясаттың негізгі бағыттарын анықтайтын драма, көтерілістер, қарама-қайшылықтарға толы болды.

Шамамен 35 мың жыл бұрын, алғашқы елді мекендер бүгінде Пиреней түбегі деп аталатын аумақта пайда болды. Бұл ибериялықтар, қазіргі ғылымның болжамдары бойынша, баск тайпаларының ата-бабалары. Біздің дәуірімізге дейінгі V-III ғасырларда кельттер Иберия түбегіне қоныстана бастады. Ибериялықтармен салыстырғанда, олар жоғары мәдени дамуымен ерекшеленді.

Кельттерден басқа, біздің дәуірімізге дейінгі екінші мыңжылдықтан бастап, түбектің аумағын финикиліктер мен гректер белсенді игерді. Олар негізінен Жерорта теңізінің жағалауында қоныстанды. Мұнда негізгі форпост ретінде Гадес қаласы қаланды. Біздің дәуірімізге дейінгі 600-ші жылы гректер қазіргі Испанияның шығыс жерлеріне қоныс аудара бастады, онда олар өздерінің алғашқы мәдениеттерін белсенді түрде енгізді.

Біздің заманымызға дейінгі екінші ғасырда Рим мен Карфаген арасында бірнеше соғыстар болды, оларды әлемдік тарихта Пун соғысы деп атады. Карфагендіктер Иберия түбегінің бір бөлігін басып алды. Алайда, екінші соғыста жеңіліп, олар елді мекендерін тастап кетуге мәжбүр болды. Оның орнына Рим жарты ғасырға иелік етті, оның билігі біздің эрамыздың V ғасырында ғана аяқталды, вестготтар мен вандалдарға қарсы шайқастарда жеңіліп қалды. Римдіктер Испанияға христиан дінін әкелді.

VIII ғасыр тарихқа христиандардың азаттық қозғалысы болып табылатын Реконкистаның бастауы ретінде енген. Ұзақ, қанды соғыстардың нәтижесінде XV ғасырдың аяғында католицизм мұсылмандықты жеңді.

Бұл қозғалысқа халықтың барлық топтары қатысты: қолөнершілер, көпестер, рыцарьлар және т.б. Реконкиста онымен бірге Астурия деп аталатын алғашқы испан мемлекетінің құрылуына әкелді. Бүгінгі күні Испания патшасының әрбір ұлы Астурияның ханзадасы атағына ие.

XV ғасыр - бұл елдің белсенді дамуының ғасыры. Испания негізінен Америка құрлығында орналасқан аумақтарды көбірек басып алды. Сонымен бірге Португалия испан королі V Карлдың басқаруымен өтті, бірақ шамамен 2 ғасырдан кейін ел экономикалық проблемаларға тап болды, соның салдарынан кейбір жаулап алынған территорияларынан айрылды. Бұл уақыт Англиямен болған соғыста және инквизиция қызметінде жеңіліспен өтті. XVII ғасыр да қолөнер өндірісі мен ауылшаруашылығының күрт құлдырауымен ерекшеленді.

XIX ғасырдың басында елде бірден 5 буржуазиялық революция болды. Көтерілісшілер шіркеудің ықпалының азайғанын қалады. Олар сонымен бірге капиталистік қатынастардың дамуына кедергі келтіретін феодализмнің қалдықтарынан арылуды көздеді. Алайда көптеген іс-қимылдардың сәйкес келмеуіне, халық арасында қолдаудың төмен деңгейіне және ұйымдастырудың төмен деңгейіне байланысты төңкерістердің ешқайсысы өз мақсаттарына жете алмады.

© pixabay.com

Патшайым Изабелла Испанияның құрылымын конституциялық монархияны енгізу арқылы өзгертті. Ғасырлар тоғысында ел АҚШ-қа қарсы соғыс бастады және жеңіліп қалды. Бұл Испания империясының өмір сүруін тоқтатты. Солтүстік Америкада орналасқан оның колониялары Америка Құрама Штаттарының протекторатына өтті.

1920-1930 жылдары ел ішкі қайшылықтарға душар болды. Осы уақытта Испания диктатура кезеңін бастан өткерді, содан кейін республика пайда болды. 1936 жылға қарай елде ұлтшылдар мен католиктер бір-бірімен соғысып жатты. Испаниядағы оппозиция жетекшілерінің бірін өлтіру нәтижесінде азаматтық соғыс басталды, ол 3 жылдан кейін диктатор Франко билікке келген кезде аяқталды. Ол 1975 жылға дейін елдің басында болды. 35 жыл Испания үшін өте қиын болды: экономикалық құлдырау, көптеген халықаралық ұйымдардың құрамынан шығару. Тек туризмнің белсенді дамуы мемлекетке бұл жолы өмір сүруге мүмкіндік берді.

Алғашқы еркін сайлау 1977 жылы өтті. Бір жылдан кейін Испанияда конституция қабылданды, ол бүгінде өз күшінде. 8 жылдан кейін ел Еуропалық Одаққа мүше болды.

Бүгінгі таңда Испания өнеркәсіптік даму деңгейі бойынша Еуропадағы бесінші ел. Мұнда автомобильдер, электр жабдықтары, тоқыма бұйымдары өндірісі бар. Испанияда химия өнеркәсібі дамыған. Маврлардың келуі ауыл шаруашылығының белсенді өсуіне итермеледі, ол әлі күнге дейін аяқталған жоқ. Осының арқасында Испания бүгінде сапалы темекі, бидай, цитрус жемістерін және басқаларын өндіруші ретінде танымал.

Испания шарап өндірісімен танымал. Испандық шараптар әлемнің көптеген елдеріне жеткізіледі. Жыл сайын елге бірнеше миллион турист келеді.

Томатино мерекесі. © pixabay.com

Қазақстандық туристер үшін Испания қаншалықты тартымды?

Егер сіз Испанияға баратын болып шешсеңіз, еңбек демалысынан бөлек, қосымша қаражат ала барғаныңыз дұрыс, өйткені онда күнделікті шығыныңыз орта есеппен 45-50 еуро болады. Әрине, бұл соманың біршама үлесін экскурсиялар мен тамаққа жұмсалады. Бұл елде Еуропаның басқа елдерімен салыстырғанда шопинг әлдеқайда арзанға түседі, ал қаңтар мен тамызда жаппай сатылымдар болады.

Экскурсиялар орта есеппен 25 еуро және одан жоғары тұрады - барлығы жаяу немесе автобуспен жүргеніңізге байланысты, қанша жерге баруды және жалпы қанша уақытқа созылатынына да байланыстық шығындар шыға береді. Егер сіз экскурсовод қызметін пайдаланбай, мұражайларға барғыңыз келсе, онда 7-12 EUR кіру үшін төлейсіз. Тіпті храмдар мен соборлар кіру ақылы, орташа 3-7 еуро болады. Ал ұлттық испан би өнерінен ләззат алғыңыз келсе, қымбатқа түсесіз - кем дегенде 30 төлеуге мәжбүр боласыз.

Толыққанды тамақтану үшін кем дегенде 15 еуро жұмсайсыз. Бұл ақшаға салат, бір негізгі тағам, және бір шыны шарапқа тапсырыс беруге болады. Біраз үнемдеу үшін, баға айтарлықтай төмен орталық көшелерде емес, мекемелерді таңдаған жөн. Шайпұлдың сомасы, әдетте, тапсырыстың жалпы сомасының кемінде бес пайызын құрайды. Қонақүйде де 1,50 - 2 еуро мөлшерінде шайпұл қалдырады.

© pixabay.com

Қалай жетуге болады?

Қазақстаннан Испанияға жетудің ең жылдам және ыңғайлы жолы - ұшақ. Шамамен 11 сағаттан аса ұшасыз. Мадридтің Барахас әуежайынан ішкі рейстерге ауысып отыруға немесе одан көліктің басқа түрлерімен саяхаттауды жалғастыруға болады. Туристік маусым қызған уақытта чартерлік компаниялар көбейеді. Барселоналық Эль-Прат әуежайы арқылы Коста-Дорада, Коста-Брава, Коста-бланк және Валенсияға курорттық аймақтарға баруға болады. Аликанте әуежайы тек Коста-Бланкіге баратындарға, ал Андалусияны немесе Коста-дель-Сольге демалуға таңдаған адамдарға ғана қолайлы.

© pixabay.com

Испаниядағы көлік қозғалысы

Көлік шығындары туралы да ұмытпаңыз. Жалға берілетін автокөліктердің құны 30-50 еуродан (тәулігіне) басталады, ал қоғамдық көлікте бір жол жүру шамамен 2-3 EUR тұрады. 

Испания аймақтары бойынша көлікпен саяхат өте ыңғайлы, қалааралық көлік мұнда өте жақсы дамыған. Онда ішкі әуе қатынасы да жақсы дамыған. Әуежайлар барлық ірі қалаларда бар: Мадрид, Барселона, Малага, Гранада, Валенсия, Аликанте, Севилье, Кордове, Бильбао, Сарагосе. Ең Бюджеттік рейстерді испан нарығында басты лоукостер болып саналатын Vueling әуекомпаниясы ұсынады.

RENFE мемлекеттік компаниясы елдегі барлық теміржол тасымалдарына, соның ішінде жолаушылар тасымалына жауап береді. Олар негізінен Мадрид пен Барселона немесе Мадрид пен Севилья арасында жүреді. "Тальго" — жедел пойыздар, "Экспрессо" - жолаушылар, "Транвиа" немесе "Аутомотор" - жергілікті маңызы бар пойыздар. Сонымен қатар, испан жедел пойыздары орташа қашықтықтағы мекендерге өту кезінде автобустардың лайықты бәсекелестері болып саналады.

Автобус маршруттарының тармақталған желісі елдің барлық қалалары мен курорттық орталықтарын қамтиды. Жол жүру құны маусымға, апта күніне, тәулік уақытына және сапар қашықтығына байланысты.

© pixabay.com

Испания туризмі

Теңіз курорттары. Мамыр айынан қыркүйектің соңына дейінгі кезең - бұл Испанияның жағажайларында демалу үшін өте қолайлы уақыт. Канар аралдарында маусым жыл бойына созылады, бұл туристер үшін жағымды, олар Жаңа жылдық демалыстарын осында өткізеді.

Испаниядағы ең танымал курорттардың ішінде Бенидорм, Майорка, Марбелья, Тенерифе, Торревьеха и Эстепонаны атауға болады. Испанияның жағалау сызығы әр түрлі: Коста-де-Альмерия, Коста-Бланка, Коста-Брава, Коста-де-Валенсия, Коста-Дорада, Коста-Калида, Коста-де-ла-Лус, Коста-дель-Маресме, Коста-дель-Соль и Коста-Тропикаль.

Коста Брава, Коста Дорада және Коста дель Маресме Каталонияда орналасқан. Бұл орындар әсіресе Франция мен Испанияның ішкі аймақтарынан келген туристер арасында танымал. Ең көп баратын орындар - Барселона мен Салоу.

Валенсияның автономды қоғамдастығы Коста-де-Валенсия мен Коста-Бланка жағалауларын қамтиды. Коста Бланка - Испаниядағы ең танымал орындардың бірі. Мұнда Бенидорм - Испаниядағы ең үлкен курорттардың бірі.

Балеар аралдары - Майорка, Менорка және Ибица өте танымал. Бұл орындар түнгі өмірімен, барлары мен дискотекаларының көптігімен әйгілі, сондықтан әр түрлі елдердің жастарын тартады.

Испания - бай мәдениеті мен тарихы бар ел. Экскурсиялар үшін үлкен қалалар да, шағын елді мекендер де қолайлы. Мәдениет әуесқойлары елдің астанасы Мадридке, Испанияның жүрегі - Севильяға, Гранадаға өзінің шығыс хош иісімен, Барселонадағы Гаудидің ұлы туындыларын, Толедо тарихының ескерткіштерін, Таррагонаның Рим қирандыларын және тағы басқаларын көруге қызығушылық танытады. Барселонадан басқа, елдің солтүстігінде демалушылар христиан мәдениеті үшін ең маңызды қалалардың бірі Сантьяго-де-Компостелуға барады. Испанияда ЮНЕСКО-ның қорғауына кіретін 44 бүкіләлемдік мұра нысандары бар.
Испанияға экскурсияға барудың ең жақсы кезі - көктем мен күз: жаздың ыстығы көрікті жерлермен танысуға кедергі келтіреді, ал кейбір аймақтарда қыста тым суық болады.

Испания ыстық климатты ел болғандықтан ең алдымен жағажай демалыстарымен танымал. Алайда, тау шаңғысы курорттары да жетерлік. Кейбір аудандарда жылына үш-төрт айға дейін қар жатады.
Қысқы спорт әуесқойлары Пиреней, Орталық Кордильера, Ибер таулары мен Сьерра Невадаға бет алады. Маусым қазан айының ортасында ашылып, мамырдың ортасында ресми түрде жабылады. «Жоғары» маусым ақпан мен наурыз айларына келеді.

Иберия тауларында Вальдескарай, Вальделинарес, Пантикоса - Лос-Лагос, Серлер, Формигаль және Хаваламбре. Пиренейдегі ең жақсы курорттары - Астун, Бакейра-Берет, Бои-Тауль, Ла-Молина, Канданчу және Маселья.

Испания - бұл мерекелер мен көңілділер елі. Мұнда жыл сайын 200-ге жуық фестивальдер мен басқа да мерекелер өтеді, олардың көпшілігі бүкіл әлемге әйгілі.

Ақпан айында бүкіл елде карнавалдар өтеді, Кадистегі мереке әсіресе әсем. Наурызда Валенсияда фальяс ұйымдастырылады: папье-маше фигуралары бүкіл қалаға қойылып, содан кейін өртеледі. Қасиетті апта көптеген діни шерулермен сипатталады. Андалусиядағы (Малага, Севилья) және Кастилиядағы (Вилладолид, Куэнка, Замора) діни шерулерді көруге болады.

Көптеген фестивальдер әулиелерге арналған. Мысалы, Андалусиядағы Қасиетті құдай ананың құрметіне Росио мейрамы, Памплонадағы Сан-Ферминаның құрметіне бұқалардың жарысы, Ас Невес қаласындағы Әулие Марта мен Мадридтегі Әулие Исидораның құрметіне атап өтілетін мерекелер бар.

Сонымен қатар, La Tomatina кеңінен танымал, ол жыл сайын тамыз айында Буньоль қаласында (Васенсия автономды қоғамдастығы) өткізеді. Осы іс-шара кезінде қызанақ қару болып табылатын шайқасқа әртүрлі елдерден ондаған мың қатысушылар қатысады.

© pixabay.com

Испания асханасы

Испанияда көптеген мейрамханалар мен дәмханалық-таверналар Испанияның асханасы мен шарап сатып алуды ұсынады. Кейбір кафелер ұлттық тағамдардан басқа итальяндық, мексикалық және азиялық ас мәзірі бар. Сонымен қатар, елде бір-бірінен ерекшеленетін өңірлік асүйлер көп. Испанияда әлемдегі ең ескі қоғамдық тамақтану орны жұмыс істейді - ол 1725 жылдан бастап өз келушілерін тамақтандыратын "Собрино де Ботин" Мадрид мейрамханасы болып саналады. Мұнда әйгілі Франсиско Гойя ыдыс жуушы болып қызмет еткен деген аңыз бар.

Тапас-барлар - ұлттық гастрономиялық мәдениеті ерекше назар аударуға тұрарлық тамақтану орындары. Испандықтар үшін - бұл тек тамақтану тәсілі ғана емес, өмір стилі мен достармен қарым-қатынас процесі. Мейрамханалардағы негізгі тағамның алдында тапас - түрлі тағамдар беріледі, олар жиі өздері тамаққа тартады. Дәстүрлі сорпалар аса танымалы емес, бірақ гаспаччоны барлық жерден табуға болады.

Испанияның маңызды "алкоголь символы", сангрия, шарапқа мұз бен кесілген жеміс қосып, кәдімгі жартылай тәтті қызыл шараптың немесе қызыл газдалған "каваның" негізінде жасайды.

Ең танымал испан тағамы - паэль (теңіз өнімдері бар Палау), сондай - ақ "хамон" - тұздалып, кептірілген шошқа еті. Балық және теңіз өнімдерінен әзірленген тағамадардың да түрі көп. Каталондық "Пенедес" пен "Ампурдан" ақ шараптары өте танымал, Андалусияның оңтүстік-батысындағы Херес-де-ла-Фронтера қаласынан келген херес - елдің мақтанышы болып саналады, ал лансарот жүзімнен шыққан Канар аралдарында "Мальвазия" жартылай салқын шарап жасайды.

© pixabay.com

Испаниядағы қауіпсіздік

Өз заттарыңызды, әсіресе халық көп жиналатын жерлерде және қоғамдық көлікте мұқият қадағалаңыз. Сізге күдікті болып көрінетін көшеден аулақ болыңыз. Ұрылардың назарын аудармайтын киім киген дұрыс.

Барселонаға келетін болсақ, біріншіден, қаланың кейбір аудандары басқаларға қарағанда аса қауіпті екенін білу керек. Лас-Рамблас, қаланың тарихи орталығы, Раваль кварталы және Готикалық кварталы сияқты аймақтарда осы жерлерде жиналатын адамдардың көп болуына байланысты ұрылардың құрбаны болу қаупі өте жоғары.

Сонымен қатар, Рамблас, Раваль, Борн және Готикалық квартал – Барселонаның түнгі өмірінен ләззат алғысы келетін жастардың компанияларына демалуға ұсынылған орындар (қауіпсіздік ережелерін сақтаған жағдайда, әрине).

© pixabay.com

Қандай кәдесыйлар әкелуге болады

Испанияның ең басты кәдесыйы - бұқалардың түрлі мүсіндері. Олар қымбат металдардан да, тіпті арзан материалдан жасалған болуы мүмкін, олардың бағасы жарты еуродан басталады. Қымбат кәдесыйлар арасында испандық шеберлердің жоғары сапалы былғары бұйымдары мен фарфор мүсіншелерін айтуға болады. Сондай-ақ, зәйтүн майы, шоколад және танымал испан шараптарын сатып ала алуыңызға болады - ең қымбаты бір литр 18-20 еуро.