Шри-Ланка

Қысқаша мәлімет

Орналасуы: Оңтүстік Азиядағы Цейлон аралында орналасқан Шри-Ланка Демократиялық Социалистік Республикасы
Астанасы: Шри-Джаявардена-Пура-Котте, Коломбо
Ірі қалалары: Джафна, Негомбо, Пита-Котт
Жер көлемі: 65,6 мың шаршы шақырым
Телефон коды: +94
Қазақстанмен уақыт айырмашылығы: -30 минут
Сағаттық белдеуі: GMT+5:30
Виза: ETA
Тілі: сингал, тамил, ағылшын тілдері
Валютасы: Шри-Ланка рупиі
Халқы: 2018 жылы 21,67 миллион адам
Діни сенімдері: буддизм (70 пайыз), индуизм (15 пайыз), христиан (8 пайыз), ислам (7 пайыз)
Жол қозғалысы: сол жақты қозғалыс
Тоқ көзінің түрі: D, M, G. 50 Гц.

Шри-Ланка географиясы мен климаты

Шри-Ланка жері негізінен жазық. Оңтүстігі таулы-қыратты (ең биік жері - Пидуруталагала тауы, биіктігі 2524 метр), оңтүстік-батыс бөлігін аласа Раквана тауы (биік жері Гонгала тауы, 1359 метр) алып жатыр. Жағалауы негізінен аласа, маржанды рифтермен қоршалған, лагуналар көп. Оңтүстік және шығыс жағалауы қойнаулы келеді. Оңтүстік және шығыс жағалауы қойнаулы келеді. Пайдалы қазбалары - графит, асыл тастар, фосфат, гранит, мрамор, темір кентасы, монацитті құм.

Климаты негізінен субэкваторлық, муссондық, оңтүстігінде экваторлық, ылғалды, солтүстік пен шығысында қуаң климат басым. Жылдық жауын-шашынның орташа мөлшері 2000 - 5000 миллиметр (тау етегінде), 1000 - 2000 миллиметр (қалған бөлігінде). Жылдық орташа темп-ра 27 градус (жазықта), 23 - 25 градус (тауда). Өзендері қысқа, бірақ суы мол, гидроэнергия қорына бай. Ірі өзендері - Махавели, Калу, Келани. Өсімдік түрлеріне өте бай. Аумағының 44 пайызы - орман және бұталы массив. Оңтүстік-батысында экваторлық орман, шығысында тропиктік, теңіз жағалауында мангралық орман басым өседі. Піл, қабылан, бұғы, буйвол, аю, шибөрі, құстардың көптеген түрлері мекендейді.

Шри-Ланка өте алуан түрлі фауна мен флораға ие. Аралда табылған 450 құстың 250-ден астам түрінің өкілдері оның тұрақты тұрғындары болып табылады. Олардың 24-і тек Шри-Ланкада кездеседі. Жыл құстары қыс бойы аралға Сібірден, Еуропадан, Скандинавиядан ұшады. Наурыз-сәуір айларында көші-қон кезеңінде аралда көбелектердің 240-тан астам түрі бар.

© pixabay.com

Шри-Ланка экономикасы

Шри-Ланка - аграрлы ел. Экономикасының негізгі саласы - ауыл шаруашылығы. Шай шаруашылығы дамыған (әлемде шай өндіруден 4-орын алады). Табиғи каучук өндіріледі. Какао, бұрыш, кардамон өнімдерінің экспорттық маңызы зор. Басты азық-түлік дақылдары: күріш, тары, жүгері, бұршақ, батат, кокос жаңғағы. Сонымен қатар тары, жеміс-жидек, қант қамысы, темекі, т.б. өсіріледі. Мал шаруашылығы онша дамымаған. Мүйізді ірі қара, буйвол, қой мен ешкі, үй құстары өсіріледі. Балық аулау мен теңіз кәсіпшілігі өркендеген.

Елдегі 5 еркін сауда аймағында 150-ден аса кәсіпорын жұмыс істейді, олар негізінен тоқыма өнімдерін өндіріп, экспортқа шығарады. Өзендерінен электр энергиясы алынады. Тамақ және тұтыну тауарлар өндірісі, мұнай айыру, цемент заттары, мата тоқу, киім тігу және аяқ-киім фабрикалары, металл өңдеу, т.б. өнеркәсіп орындары бар. Сыртқа шай, табиғи каучук, киім, кокос пальмасы өнімі, асыл тастар (негізінен сапфир) шығарады. Импортының негізін машиналар мен құрал-жабдықтар, мұнай, тамақ өнімдері, т.б. құрайды. 

Шри-Ланка тарихы

Археологиялық ескерткіштер аралды ерте тас дәуірінде аңшы тайпалардың мекендегенін дәлелдейді. Бұл тайпалар осы заманғы веддалардың арғы тегі болуы ықтимал. - біздің заманымыздан бұрын V ғасырда Шри-Ланкаға Үндістаннан қоныс аударушылар көптеп келе бастады. Б.з.б. III ғасырда астанасы Анурадхапура болған алғашқы мемлекеттік бірлестік құрылды. Осы ғасырда аралға будда діні енді. Кейіннен буддизм мемлекеттік дінге айналды. Жалпы елдің ежелгі және орта ғасырлар тарихы жөніндегі жазба деректер өте аз сақталған.

1505 жылдан Котте мемлекетінде португалдардың ықпалы күшейе бастады. Шри-Ланкаға 1518-1658 жылы Португалия, 1658-1795 жылы Нидерланд иелік етіп, 1795-96 жылы аралды Англия басып алды. Жергілікті халық отаршылдарға қарсы бірнеше рет көтеріліс жасағанымен, олар аяусыздықпен басылды. XIX ғасырдың 30-жылдарынан елде кофе өсіріле бастады. Алғашқы саяси партиялар құрылды. Ұлт-азаттық қозғалыстың күшеюінен қорыққан Ұлыбритания өкіметі 1948 жылы 4 ақпанда Цейлонға доминиондық құқында тәуелсіздік беруге келісті. 1950-60 жылы шетелдік әскери базалар әкетіліп (1957), экономикада мемлекеттік сектор кеңейді, аграрлық реформа жүргізілді. Сыртқы саясатта әскери блоктарға қосылмау саясаты жүргізілді. 1972 жылы 22 мамырда Цейлон Шри-Ланка Демократиялық Социалистік Республикасы болып жарияланды. Жаңа конституция бойынша Шри-Ланка Ұлыбританиядан саяси тәуелсіз елге айналды.

1987 жылы елдің солтүстік-шығысын мекендейтін тамилдерге автономия берілді. Елге Үндістан әскерінің контингенті енгізілді. Осы жағдайға байланысты 1991 жылы тамилдік лаңкестер Үндістанның премьер-министрі Раджив Гандиді өлтірді. 1993 жылы Шри-Ланка президенті Ранасингхе Премадаса қазаға ұшырады. Дегенмен, көтерілісшілер тобы мен үкімет 2002 жылы Норвегияның араласуымен бейбіт келісімге келді. 2004 жылы ел цунамиден қатты зардап шекті. 38 мыңнан аса адам қаза тауып, 6 мың адам із-түзсіз кетті. Жүз мыңдаған адам үйсіз қалды. Осыған байланысты әлемдік қауымдастық тарапынан Шри-Ланкаға көлемді қаржылық көмек беріліп, бүлінген экономиканы қалпына келтіру бағдарламасы жүргізілді. Бірақ 2005 жылы тамилдер мен үкімет әскерлері арасында ұрыс қимылдары қайтадан басталды. Тамилдер елдің солтүстік және шығыс провинцияларын бақылауда ұстауда. Осы аумақта олар өздерінің Тамил Илам тәуелсіз мемлекетін жариялаған. Бірақ ол халықаралық дәрежеде мойындалмаған.

© pixabay.com

Шри-Ланкада туризм құны

Шри-Ланкадағы қонақүйлер әдетте кішкентай және дәл жағажайда орналасқан. Олардың әрқайсысы өзіндік ерекше стильде жасалған, бірақ олардың бәрі жергілікті мәдениеттің салт-дәстүрлері мен табиғи ландшафтарына сәйкес келеді. Кез-келген қонақ үйде қонақтардың демалуы үшін жеке бағдарламалары бар: тақырыптық кештер, этникалық және мәдени қойылымдар, сән көрмелері, ай астында барбекю, балық аулау, пикниктер, экскурсиялар және т.б.

Туристер арасында әйгілі Бентотада 3 жұлдызды қонақ үй бөлмесі 5000 LK., 5 жұлдызды - күніне 19 000 LKR тұрады. Унаватуна мен Коломбода қонақүй арзан: 3 жұлдызды - 1900 LKR, 5 жұлдызды - күніне 15 000 LKR.
Қонақ үй қызметтері өте ерекшеленеді: "бес жұлдыздыда" ол жоғары деңгейде, ал 4 санаттағы қонақүйлерде сәл төмен, қызметті жақсарту үшін шайпұл бергеніңіз жөн.

Қалай жетуге болады?

Қазақстаннан Шри-Ланкаға тұрақты рейстер жоқ. Алматыдан Коломбоға жетудің ең ыңғайлы тәсілі - Air Arabia (Sharjah арқылы) немесе Etihad Airways (Абу-Даби арқылы). Шри-Ланкаға туристік мақсатпен кіру үшін Қазақстан Республикасының азаматтарына виза қажет емес, елге кіруге электронды туристік рұқсат (ETA) ғана беріледі.

© pixabay.com

Шри-Ланкадағы көлік қозғалысы

Аралда көлік қозғалысы сол жаққа ыңғайланған. Автобустар мен пойыздар - қоғамдық көліктің жалғыз құралы. Жеке және қоғамдық автобустардың бағасы бірдей және әлемдегі ең төмен бағалардың бірі. Бірақ қолайсыздық көп: толып кетеді және жайлылық жоқ. Айнымалы ток автобустарында кондиционер және отыру орны бар, сондықтан олармен Коломбодан Джаффнаға теміржолмен сапар 390 LKR, Анурадхапураға - 190 LKR тұрады.

Қалалар арасында пойызбен саяхаттау ыңғайлы, билеттердің бағасы 1300 LKR, сондықтан көліктің бұл түрі аралдағы ең танымал болып табылады.

Шри-Ланкада көлікті жалға алу қызметіне қатысты кертартпа аңыздар өте көп. Елде сол жақты қозғалыс, көліктердің рулі сол жағында, жергілікті тұрғындар ЖҚЕ қатаң сақтамайды, ұзын-сонар кептелістер деген сияқты. Осының бәрін ескере отырып көлік жалдаған жағдайда сізге жүргізуші куәлігі (ХЖК), төлқұжат қажет және есеп картасын кепілақы ретінде тастап кетесіз.

Шри-Ланкадағы қайда баруға болады?

Шри-Ланкадағы туризм экономиканың дамыған секторларының бірі болып табылады, бұл елде тарихи және табиғи көрнекті орындардың көп болуына ықпал етеді.

Тарихи көрікті жерлер елдің орталық бөлігінде, "Мәдени үшбұрыш" деп аталатын жерге ("Ежелгі қалалар") шоғырланған, оған Дамбулла қалалары, Полоннарува, Анурадхапура, Михинтале және Сигирия үстірттері кіреді. Көрнекті орындардың екінші орталығы - Канди және Нувара Элия ("жарық қаласы" деп аударылады). "Мәдени үшбұрыш" - бұл Сингал патшалықтары мен империясының, Канди мен Нувара Элия - ежелгі, екі мың жылдық тарихы бар аймақ, Британ империясының жаңа тарихы.

Ел аумағында бірнеше әлемге әйгілі буддистикалық жәдігерлер бар: Анурадхапурдағы Бодхи ағашы - Гаутам Будда ағартатын үнділік Бодх Гаядан шыққан қасиетті банян ағашының "ұрпағы". Орта ғасырларда буддистер Үндістаннан банян бұтағын алды. Осы бұтақтан ағаш өсті. Бодх Гаядағы банян ағашы қартайғанда қайтыс болған кезде, Шри-Ланкадағы ағаштың бұтағы қайтадан жіберілді, және осы тармақтан қасиетті банян ағашы Бодх Гаяда дәл сол жерде қайта жанданды.

Табиғи көрікті жерлер - аралдың бай табиғатымен және құстардың тіршілігімен қамтамасыз ететін көптеген қорықтар, мысалы оңтүстікте Яла ұлттық паркі, солтүстік-батыстағы Вилпатту ұлттық паркі және басқа да кішігірім парктер бар, өте қызықты, әсіресе құстарды сүйетіндер үшін өте керемет. Сонымен қатар, Шри-Ланка табиғатта еркін өмір сүретін жабайы үнді пілдерінің едәуір санын сақтаған жалғыз мемлекет екендігімен ерекшеленеді.

Шри-Ланка 90-жылдардың аяғында ұлттық экотуризмді құруға қатысқан санаулы елдердің бірі болды. Бүгінгі таңда Jetwing Hotels сияқты отбасылық компаниялары экологиялық туризмнің көшбасшысы болып табылады. Мысалы, Jetwing Vil Uyana қонақүйі ұлттық мұра мен табиғатты сақтау мен біріктіруді өзінің міндеті деп санайды.

Елдің жүрегі - бұл Коломбо қаласы, ол аймақтағы ең маңызды сауда бағыты. Бұл Азияның типтік астанасы: заманауи мегаполис және мәдени қазынаға бай. Көше шуы мен жағалаулардың тазалығы, отаршылдық ғимараттардың әсемдігі - барлығы біте қайнасып жатыр. Қаланың басты назар аударарлық орындары - барлық конфессиялардың діни ескерткіштері: әулие Люсия соборы, әулие Петр шіркеуі, Джами Ул Альфар мешіті, Гангарамай буддистердің рухани орталығы, үнділер Ганешхан, Ескі және Жаңа Катиресен мазарлары.

© pixabay.com

Шри-Ланка асханасы

Португал, голланд және британдық отарлау кезеңдері арал үшін бекер болған жоқ. Азияның, Еуропаның және Қиыр Шығыстың әсері Шри-Ланка асханасына дәмдеуіштер әкелді. Елде көптеген тағамдарға қосылған даршын халыққа ерекше ұнады.

Шри-Ланканың дәстүрлі дәмдеуіштері, хош иісті шайы және экзотикалық жемістері бүкіл әлемге белгілі. "Карри" - бұл арнайы өңделген ет немесе көкөністермен дәмдеуіштерқосылған күріш, өте жақсы дайындалады. Жалпы алғанда, ет салыстырмалы түрде аз тұтынылады - сиырлар қасиетті жануар болып саналады. Бірақ балық тағамдары мен түрлі теңіз өнімдері өте көп. Мысалы, джафна-куль сорпасы, пальма ағашы пальмирасынан, жолбарыстың асшаяндарынан, краб, чили және күріштен дайындалады. Ланкандар үшін күріш, әдетте, сүйікті ингредиент болып табылады. Дәстүрлі тағам - кокос сүтінен дайындалған "Кирибат".

Ең дәмді десерттер - бұл жұмсақ ваттилапп кокос пудингі және жемістер, дәмдеуіштер мен жаңғақтар қосылған хош иісті торт. Оларды керемет цейлон шайымен, кокос сүтімен немесе "Фалуда" тәтті коктейлімен ішкен дұрыс.

Шри-Ланкадағы қауіпсіздік

Шри-Ланка - ыстық климатты ел, асқазанның инфекциясы мен улануының алдын алу үшін тамақ ішер алдында қолыңызды мұқият жуып алу керек, сонымен қатар базардан сатып алынған көкөністер мен жемістерді сақтықпен жеңіз. Ауыз су ішуге ұсынылмайды: зауыттық бөтелкедегі минералды су мен басқа да сусындарды ішкен дұрыс.

Кешке және ұлттық саябақтар мен қорықтарға барған кезде репелленттерді қолдану ұсынылады. Бір түн ішінде джунглиге бармас бұрын, безгекке қарсы таблеткаларды ішіңіз. Храмдарға, ашық-шашық киіммен бармаңыз, кіреберісте аяқ киімдеріңізді шешіп алу керек. Храмдарда суретке түсіруді тек рұқсатпен ғана жасауға болады. Будда мүсіндерінің артында тұру - жаман әдет және жергілікті әдет-ғұрыпты құрметтемеу болып саналады.
Негізгі табиғи қауіп - мұхит толқыны, әсіресе жаңбырлы мезгілде: аралдағы апаттардың көпшілігі суда болады.

© pixabay.com

Қандай кәдесыйлар әкелуге болады

Шри-Ланка бүкіл әлемде өзінің асыл тастарымен танымал: сапфир, рубин, топаз жәнет.б. Зергерлік бұйымдарды мамандандырылған дүкендерде сатып алу керек, тиісті тексеру немесе сертификат қажет. Зергерлік бұйымдардың ең әсерлі ассортименті Ратнапура қаласында орналасқан.

Керемет дәмі мен хош иісі бар цейлон шайы бүкіл әлемге әйгілі, бірақ жоғары сапалы сорттар көбінесе экспортталады. Сізге таулы жерлерде (мысалы, Нувара Элия қаласында) шай сатып алуға кеңес береміз, жеке мүліктік чекке (бір плантациядан шыққан) және орамындағы қылыш арыстандардың бейнесіне назар аударыңыз. Дәмдеуіштер, аюрведиялық косметика, қолөнер, батик, былғары заттар да танымал. Қалаларда арзан матадан және сапалы фарфордан жасалған ыдыс-аяқ сатып алуға болады.

Базарларда және жеке дүкендерде саудаласқаныңыз жөн (сіз бағаны алғашқыға қарағанда 30 пайызға төмендете аласыз). Бірақ мемлекеттік дүкендерде, супермаркеттерде, сауда орталықтарында бағалар тіркелген.

Әдетте, жұмыс күндері дүкендер 9:30-дан 20:00 - 22:00-ге дейін, сенбіде 9:30-дан 13:00-ге дейін жұмыс істейді. Сауда орталықтары мен гипермаркеттер жексенбіде жұмыс істейді (15: 00-16: 00 дейін). Көптеген бутиктер, сауда орталықтары мен базарлар шоғырланған Коломбода сауда жасаудың жақсы мүмкіндігі бар. Ең танымал елордалық базар - "Петтах" - бұл барлық жағдайға арналған тауарлар сататын ірі сауда қаласы.