Отандық дәрі өндірісіне не кедергі?

Біз ғой көбінесе дертімізге дауа іздегенде отандық дәрі-дәрмектен гөрі шетелдік қымбатына жүгіреміз. Ондағы ойымыз қымбат дәрінің берер нәтижесі де тез әрі оңды деген қағидаға сүйенгеніміз. Тіпті қайсыбіріміз дертімізге дауа болар дәріні «айшылық алыс жерлерден» ғаламтор арқылы да алдырып дертімізге дауа іздеп жүрміз. Ал күні кеше еліміздегі фармацевтік өнімдердің дестрибютерлері қауымдастығы нақ осы дәрі-дәрмек саласындағы сапаға байланысты біздің назарымызды аударған бірқатар деректерді алға тартты.

Мәселен, деректерге жүгінсек, біздің бұқара жылына 120-130 млн теңгеге жасанды дәрі-дәрмектер сатып алатын көрінеді. Демек, бұл – миллиардтаған теңгенің желге ұшып жатқанының айғағы. Желге ұшқаны – өз алдына, қып-қызыл ақшаға сатып алған дәрі дәру емес, ауруды одан сайын асқындыратын болып шықса, онда кімді жауапқа тартамыз? "Алаш айнасы" бұл жөнінде ой қозғауды да жөн көрді.

Жалпы, отандық сарапшыларымыздың дені «импортты дәрі-дәрмектерге трансұлттық, әлемдік проблема деп қарау керек. Бұл өнімдер елге сырттан әкелінеді деп айтамыз, бірақ қайсыбірі өзімізде де өндірілуі әбден мүмкін. Сондықтан жалпы импорт дәрі-дәрмекке қатаң бақылау керектігі, өндіріске алдымен отандық дәрі-дәрмектерді енгізу қажеттігі даусыз» деп отыр.

Сарапшыларымыз осылай деп жатқан тұста отандық ғалымдарымыз қазақстандық дәрі өнімін өндіруге, оны қолданысқа енгізуге әлі де айрықша мән берілмей жатқанын алға тартты. Мысалы, қазірде көптеген елдерде отандық дәрі-дәрмегінің сапасын ұлғайту мақсатында дәрі шығаратын ірі зауыттардың қасынан шағын зауыттар ашу үрдісі жетіліп отыр. Осы үрдіс арқылы дамыған елдер фармацевтикасын тереңдете дамытуға мән беруде. Ал бізде өкініштісі, мұндай еңбектер еленбей де жатады.

Хакім Суербаев, химия ғылымының докторы, профессор:

– Бір ғана біздің «Мұнайхимиялық синтезді зерттеу» зертханасы турасында сөз етер болсақ, біз осыдан біраз уақыт бұрын жүрек дертін емдейтін валидол, корвалол тәрізді дәрілерді өзіміз жасаған жаңа, экологиялық тұрғыдан таза, ұтымды тәсілдермен өндіруге болатынын дәлелдедік. Білетін шығарсыз, қазірде біз бұл дәрілерді Украина, Ресейден импорттаймыз. Осы дәрі-дәрмектерді Қазақстанда шығара алатынымызды дәлелдеп, оған тиісті орындар тарапынан берілген арнайы лицензиясын, патентін бәрін алдық. Бұл дәрілерді осы жасалған жаңа тәсілдермен өнеркәсіптік түрде өндіру Елбасының өзі қол қойған «Қазақстан Республикасының фармацевтикалық және медициналық өнеркәсібін дамытудың мемлекеттік бағдарламасына» (1997 жыл) кірген еді. Бірақ ол сол күйінше өндіріске де енгізілмеді, жарқ етіп жарыққа да шықпады. Себебі елдегі кәсіпорындар «отандық өнімді өндіріске енгізгеннен гөрі шетелден импорттаған тиімді» деп шешті. Біз әлі күнге дейін осы аталған дәрілерді шетелдерден тасымалдаймыз. Мұндай мысалдарды көптеп келтіруге болады. Отандық нарықта қазір Үндістаннан, Германиядан, Түркиядан, Қытайдан келген дәрілер қаптап кетті. Тиісті орындар мұның соңы ұлт денсаулығына, айналып келгенде, өзінің ұрпағының денсаулығына қауіп төндіретінін сезбей ме, әлде сезінгісі келмей ме – түсініксіз.

Материалдың толық нұсқасын "Алаш айнасынан" оқи аласыздар.