бойынша жаңалық Кипр

Қысқаша мәлімет

Орналасуы: Батыс Азияда, Жерорта теңізінің шығысында
Астанасы: Никосия
Ірі қалалары: Никосия, Айя-Напа, Ларнака, Лимассол, Пафос
Жер көлемі: 9251 мың шаршы шақырым
Телефон коды: +357
Қазақстанмен уақыт айырмашылығы: -3 сағат
Сағаттық белдеуі: (GMT+3)
Виза: виза қажет
Тілі: грек, түрік
Валютасы: еуро
Халқы: 2018 жылы 1,17 миллион адам
Діни сенімдері: ислам, православиелік христиан
Жол қозғалысы: сол жақты қозғалыс
Тоқ көзінің түрі: 240, G, 50 Гц

Кипр географиясы мен климаты

Кипр Еуропадан Таяу және Орта Шығысқа, Солтүстік-Шығыс Африкаға баратын теңіз және әуе жолдары бойында аса қолайлы аймақта орналасқан. Жері, негізінен, таулы: солтүстік жағалауын Кирения (1023 метр) және Карпас (364 метр) жоталары алып жатыр. Кипрдің орталық және оңтүстік бөлігін Троодос қыраты алып жатыр. Аралдың ортасында тауаралық Мезаория (200 метр) жазығы бар.

Климаты субтропиктік және жерортатеңіздік. Жазы ыстық (25-35 градус), қысы жылы, жаңбырлы (10-15 градус). Жауын-шашынның жылдық мөлшері жазық жерлерде 300-500 миллиметр, ал таулы аймақтарда 1000-1300 миллиметр. Өзендері шағын, көктемгі жауын суымен тасып отырады. Территориясының 20 пайызы орман, көбінесе, мәңгі жасыл ағаштар мен бұталар өседі.

Кипр экономикасы

Кипр ежелден ауылшаруашылық ел болған, индустрияландыру 1960 жылдары басталған. 1990-шы жылдары Грек аймағынан экспорттың 3/4 бөлігі тоқыма, дайын киім, аяқ киім, тамақ және сусындар, химиялық өнімдер, машиналар мен жабдықтар, жиһаз сияқты тауарлар болды. Ауылшаруашылық тауарлары экспорттың 8 пайызын құрады. Жеткізу және қайта экспорттау маңызды рөл атқарады. Импорттың негізгі заттары - азық-түлік, жанармай, автомобильдер және өнеркәсіп өнімдері. Қызмет көрсету секторы экономикада маңызды рөл атқарады (қызметкерлердің 64 пайыз).

Негізгі ауылшаруашылық өнімдері цитрустық жемістер, картоп, темекі және жүзім, басқалары - кароб тұқымы, зәйтүн, бидай, арпа және көкөністер. Ауылшаруашылық өнімнің 80 пайыздан астамы 1974 жылдан бері түрік әскерлері басқаратын солтүстік аймақтардан келді. Оңтүстікте грек қауымдастығы кеңейтілген суландыруды қоса алғанда, егіншіліктің озық әдістерін жасады. Ағаш кесу және балық аулау өндірістік масштабта жүзеге асырылады. Ұзақ уақыт бойы мыс Кипрде өндірілген (арал атауы "мыс" сөзінен шыққан). Пирит, умбра, асбест және хром кен орындары да 20 ғасырдың аяғында игерілді.

Сауда Кипр аралының экономикасы үшін азық-түлікпен өзін-өзі қамтамасыз ете алмайтын маңызды және жақында газ табылғанға дейін белгілі табиғи ресурстар болмады және сауда тапшылығы өсіп келеді. Кипр жанар-жағармай, шикізат, ауыр техника мен көлік техникасын импорттауға міндетті. Еуропалық Одақтың қалған бөліктерімен, әсіресе Грециямен және Ұлыбританиямен сауданың 50 пайыздан астамы, ал Таяу Шығыс экспорттың 20 пайызын алады.

Кипр әлемдегі кеме басқарудың ең ірі орталықтарының бірі болып табылады. Шетелдік компаниялармен байланысты 50-ге жуық басқару компаниялары, кемелер мен теңіздегі компаниялар өздерінің халықаралық қызметін елде жүзеге асырады, ал әлемдегі ең ірі кеме басқарушы компаниялардың көпшілігі аралда кеңселерін ашты. Оның үш құрлықтың тоғысқан жеріндегі географиялық орналасуы және Суэц каналына жақын орналасуы арал елдері үшін маңызды сала ретінде саудагерлердің тасымалын жеңілдетті. Кипр - бұл әлемдегі тіркелген оныншы флот, 2013 жылдың 1 қаңтарындағы жағдай бойынша 1030 кеме 31 706 000 жүк көлігін құрайды.
Греция дәстүрлі түрде Кипрдің негізгі экспорттық және импорттық серіктестерінің бірі болды. 2007 қаржы жылында бұл Кипрдің жалпы экспортының 21,1 пайызын құрады. Сонымен бірге ол Кипрге әкелінген тауарлар мен қызметтердің 17,7 пайызына жауап берді.

Кипр тарихы

Кипр аралы ұзақ уақыт бойы Рим, Византия империяларына, Венецияға бағынды. 400 жылдай Осман сұлтандығының құрамында болды. 1878 жылдан Ұлыбританияның отарына айналып, 1959 жылғы Цюрих және Лондон келісімдеріне сәйкес, тәуелсіздікке ие болды (1960). Оның территориялық тұтастығына Ұлыбритания, Түркия, Грекия үкіметтері кепілдік берді. Түркия мен Грекия аралда өздерінің шектеулі Қарулы Күштерін ұстауға құқылы болды, әрі Ұлыбритания үкіметі аралдан 99 миль жерді өзіне сақтап қалып, онда 2 ірі әскери база (Данелия және Акротири) ұстады.

Арал тұрғындары тәуелсіздік алғанымен, екі ірі этникалық топ - гректер мен түріктердің арасында үнемі әскери қақтығыстар болып тұрды. 1974 жылы шілде айында аралдағы грек әскерлері Грекия үкіметінің қолдауына сүйене отырып, мемлекеттік төңкеріс ұйымдастырып, Кипрді Грекияға қосуға әрекет жасады. Бұған жауап ретінде Түркия үкіметі жергілікті түріктердің сұрауы бойынша, аралға әскер кіргізіп, ел аумағының 37пайызын басып алды. Нәтижесінде гректер мен түріктер бір-бірінен түпкілікті бөлініп, 1974-75 жылы аралдың грек тұрғындары елдің оңтүстігіне, ал түріктер солтүстігіне жиналды.

Этникалық қақтығыстарды болдырмау және екі жақты татуластыру мақсатында 1964 жылдан бері аралда БҰҰ-ның арнайы әскерлері тұрады, әрі мұнда БҰҰ Бас хатшысының Кипр мәселесі бойынша төтенше өкілдігі орналасқан. Кипр - БҰҰ (1960), Еуропа Кеңесі (1964) және Британ Достастығының мүшесі. 1972 жылдан Еуропалық одаққа қауымдасқан мүше. 1987 жылы осы ұйыммен кедендік одақ құру жөнінде арнайы хаттамаға қол қойды, ал 1998 жылдан бері толық мүшелікке өту жөнінде келіссөздер жүргізуде. Елдің басты сауда серіктестері: Батыс Еуропа мемлекеттері мен араб елдері.

Аралдың түрік тұрғындары 1989 жылы 15 қарашада Солтүстік Кипр түрік республикасының құрылғанын ресми түрде жариялады. Ел президенті болып Р. Денкташ сайланған (1995 жылы ол қайта сайланды). Қазіргі күні Солтүстік Кипр түрік республикасы әскери-қаржылық жағынан Түркия үкіметіне сүйеніп отыр. 1983 жылдан елде түрік ақшасы (лира) жүреді. 1983 жылы Түркия мен Солтүстік Кипр түрік республикасы арасында экономикалық келісім жасалып, 1990 жылы құжаттық бақылау алынып тасталды.

1997 жылы 20 маусымда екі ел басшылары экономикалық, қаржылық және ішінара қауіпсіздік, қорғаныс, сыртқы саясат салалары бойынша интеграциялану жөнінде бірлескен декларация қабылдады.

Қазақстандық туристер үшін Кипр несімен тартымды?

Кипр салыстырмалы түрде кішкентай арал, бірақ ол көптеген табиғи, мәдени, тарих және өнер ескерткіштеріне бай. Мұнда тас дәуірінің іздері, Ежелгі Греция заманының ғибадатханалары, Рим театрлары, Византия ежелгі шіркеулері, Венеция бекіністері мен гот шіркеулері сақталған. Аралдың ықшамдығына байланысты көптеген көрнекті жерлерге оңай баруға болады.

Елде қонақүйлердің барлық түрі бар: апартаменттен бастап, 5-2 жұлдызды қонақүйлерге дейін табуға болады. Негізінен, қонақүйлерде таңғы ас бірге жүреді. 2 жұлдызды қонақүйлерде таңғы ас континентальды, ал 5 жұлдызды қонақүйлерде швед столы қарастырылған. Аралдағы барлық қонақүйлер бірінші жағалау сызығында орналасқан.

Қонақүйлерде аниматорлар жоқ, түрлі тақырыптық сауық кештері, баллар анимациясы, жанды музыка кейбір 3-5 жұлдызды қонақүйлерде бар.

Қыста Кипрде көптеген қонақүйлер жұмыс істемейді. Ал жұмыс істейтін қонақүйлер саяхатшыларға жазғы жағажайлар орнына жабық бассейндер, шынықтыру залдарын, теннис кортын ұсынады.

Кипрге қалай жетуге болады?

Кипрға саяхаттау үшін кез келген жыл мезгілінде баруға болады. Кипрға Нұр-Сұлтан-Ларнака, Нұр-Сұлтан- Никосия бағыттары бойынша билет алуға болады. Билеттерді онлайн сатып алу арзанға түседі. Көптеген әуе компаниялары туристтік маусымда жеңілдіктер ұсынады.

Кипрдағы көлік қозғалысы

Ірі қалаларында муниципалды автобустар мен минибустар жүреді. Жүру уақыты - таңғы 4.00-ден түн ортасына дейін. Ірі туристік қалаларда күні-түні жүретін автобустар бар, оларда арнайы түнгі тариф қарастырылған. Жексенбі және мереке күндері көп жүргізушілер демалады, бірақ саяхаттайтын жерлерде ара-тұра автобустар кездесіп қалады.

Билет жүйесі қалаларалық автобустардағыдай болып келеді. Бір реттік, күндізгі, апталық, айлық және жылдық жол жүру билеттері бар. Бір реттік жол жүру билеті (4:00-тен 21:00-ге дейін) 1,50 EUR, түнгі билет (21:00-ден 4:00-ге дейін) 2,50 EUR тұрады.

Таксиді қоңырау шалу арқылы шақыруға, көшеден тоқтатуға немесе, дүкеннен, мейрамханалардан тапсырыс беріп те шақыртуға болады. Таксиде де күндізгі, түнгі тарифтер қарастырылған.

Кипрда қайда баруға болады?

Кипр аралында көптеген жағажайлар мен тау шаңғысы курорты бар. Аралдың астанасы Никосия туристер арасында аса танымал болмаса да, өзіндік сәулетімен, сәнімен өте тартымды қала болып саналады. Бұл қала бір уақытта екі мемлекеттің, гректер мекентететін Кипр республикасы мен түріктер тұратын Солтүстік Кипрдың астанасы болып табылады. Қала өте көне, тарихқа бай, алғашқы адам аяғы б.з.д. VII ғасырда басқан екен. Егер сіз дәстүрлі, тарихи Кипрды тамашалағыңыз келсе, Никосия қаласын аралауға бір-екі күн уақытыңызды бөліңіз. Қалада мұражайлар көп, сонымен қатар, балқан, грек және түрік асханасы бар мейрамханалар көптеп кездеседі.

Лимассол қаласы - ең танымал, әрі ірі кипрлық курортты қала. Қала теңіз жағалауында орналасқандықтан демалғанға өте қолайлы болып келеді. Отбасымен келушілерге мұнда аквапарктер, аттракционды саябақтар, барлық инфрақұрылымды қонақүйлер бар, ал жастарға көптеген түнгі клубтар, бар, сауық кештері қарастырылған.

Айя-Напа - ең жастарға арналған курорт, өте көңілді, әрі қызықты, тіпті кипрлықтардың өзі демалып, бұл курортты жергілікті "Ибица" деп те атайды екен. Қалада көптеген түнгі клубтар, жағажай сауық кештері және әр түрлі барлар мен мейрамханалар бар. Айя-Напада демалу Ибицада демалғаннан әлдеқайда арзанға түсері анық.

Ларнака - жанға жайлы, қарапайым курортты қала. Қала аса ерекше емес, бірақ отбасымен демалушыларға таптырмас орын. Майда құмды жағажайы, теңізге жақындығы, арзан бағасы үшін бұл қаланы туристтер бағалайтыны белгілі. Сонымен қатар, бұл қалада аралдағы екі әуежайдың бірі орналасқан.

Екінші әуежай Пафоста орналасқан. Бұл көне қала Афродита құдайдың Отаны болып танылады, сонымен қатар, аралдағы ең қымбат, сәнді курорттың бірі болып саналады. Мұнда өте қымбат мейрамханалар мен қонақүйлер орналасқан, қалтасы қалың ығай мен сығай осында демалады.

Протарас - бюджетті, тыныш, жайлы курортты қала. Көптеген жайлы жағажайлар, бағасы қолжетімді апартаменттер орналасқан. Бұл қаладан әйгілі Айя-Напаға таксимен 15 минутта жетесіз.
Ал аралдың солтүстік-батысында орналақсан, шағын қала Полис болса, туристтердің көптігімен мақтана аламйды, бірақ сонысымен тартымды. Жергілікті тұрғындар мамыражай тірлік кешіп, балық аулап, ауыл шаруашылығымен айналысып келеді. Туристтерге жағдай жасалмағанымен, мұнда келгендер нағыз Кипр өмірімен таныса алады.

Кипр асханасы

Аралда негізінен, грек асханасы бар, бірақ теңіз өнімдерінен тағамдар көбірек дайындалады. Кипр асханасында еттен, балықтан, көкөністерден жасалған тағамдар бар, ал "мезе" атты тағам 20-30 табақтан тұратын кешенді ас, оны тартуда тіскебасарлар, салаттар, көкөністер, еттен және балықтан жасалған түрлі тағамдар қойылады.
Міндетті түрде кипрлық ірімшітерді, "фета", "халумидың" дәмін татып көру қажет.

Ең танымал орындар - кипрлық таверналар. Таверналар - шағын отбасылық мейрамханалар, атадан балаға мирас болып қалады, осындай таверналарда негізінен иесі мен оның туыстары жұмыс істейді, сөйтіп әкеден балаға мұра болып қалады. Ас мәзірінде көбінесе дәстүрлі тағамдар кездеседі. Тағам тартылатын табақтар үлкен, біреуін екі адамға алса болады, сонымен қатар, тіскебасар мен ликер тартылады. Мұндай мейрамханаларда түскі ас бір адамға 12-20 EUR болады, ал кешкі ас одан қымбатырақ болады.

Кипрдағы қауіпсіздік

Арал елінде қауіпсіз десе болады. Кипрда қауіпті жәндіктер және теңіз жыртқыштары кездеспейді. Кран суын алаңсыз ішуге болады.

Көше қылмысы сирек, егер мейрамханада телефоныңызды ұмытсаңыз, ертеңінде барып қайтарып алуға болады. Дегенмен, көшеде көп сомада ақша ұстап, не қараңғы түскен соң жалғыз жүруден абай болыңыз.
Кипрде жол қозғалысы сол жақты болғандықтан, саяхатшыларға көлік жүргізуде мұқият болған жөн. Мас күйінде көлік айдасаңыз, өте көлемді айыппұл төлейсіз, сонымен қатар, сотқа шағымданады. Егер екі аптаның ішінде айыппұлды төлемесеңіз, айыппұл көлемі екі есеге ұлғаяды.

Кипрдан қандай кәдесыйлар алуға болады?

Кипрден кәдесый ретінде шарап, ликер, "Коммандария" тәтті шарабын, күміс пен шілтер бұйымдар, суреттер, теріден жасалған заттар, қымбат әшекей бұйымдар, тондар әкелінеді.

Әйгілі кәдесыйлар - Афродита мүсіні, кеме макеттері мен ұлттық киімдегі қуыршақтар.
Тағам талғампаздарына кәдесый ретінде ешкі сүтінен жасалған "халлуми" ірімшігі, кипрлық тәттілер: лукум, халва, судзукост.б. алуға болады.

Дүкендер қазаннан сәуірге дейін 8:00-ден 18:00-ге дейін (үзіліс 13:00-ден 15 00-ге дейін) жұмыс істейді, ал түстен кейін сәрсенбі және сенбі күндері олар толығымен жабылады. Дүкендер әдетте жексенбіде жабық болады.