Психолог кеңесі. Балаға потенциалын толық ашуға қалай көмектесу керек?

Балаға қызығушылығын табуға қалай көмектесу керек, оны қосымша сабақтармен неге артық шаршатпау керек, ішкі потенциалын қай жастан бастау дамыту керек? Бұл туралы i-balaqai жобасының эфирінде психология ғылымдарының кандидаты Гули Базарова айтты. Tengrinews.kz тілшісі сұхбаттың жазбаша нұсқасынан үзінді дайындады.

Еске салайық, Alash Media Group медиахолдингі Montessori Qazaqstan Public Fund-пен бірігіп i-balaqai жобасын қолға алған. Жобаның бас серіктесі - KCELL компаниясы. Ақпараттық серіктес - "ВКонтакте" әлеуметтік желісі. Спикерлер тәжірибесін бөлісіп, пайдалы кеңестер мен ұсыныстар береді. Эфирлер аптасына екі рет, бейсенбі және жексенбіде шығады.

Гули Базарова потенциал сөзінің латын тілінен "күш" деп аударылатынын айтады. 

"Көбіне, біз компанияда даму туралы сөйлескенде, адамның және әрбір ересектің мықты тұстары туралы айтып жүрміз. Әрине, бұл біздің балаларымызға да жұқты. Менің ойымша, бұл біздің өте қарқынды дамып жатқан әлемде өмір сүріп жатқанымызға байланысты", - дейді ол. 

Психологтың айтуынша, әр адамның өз мақсаты, борышы, өзіндік қабілеті мен таланттары болады. Біздің ата-ана ретіндегі міндетіміз, ең алдымен, бақылау. Біз баланың тек алғашқы қадамдарын, алғашқы сөздерін, алғашқы қызығушылығын бақылап, оның не нәрсе қызығатынын анықтауымыз керек. Біз мұны байқаған бойда сіздер мен біздің екінші міндетіміз болады, бұл - соны істеп көруге мүмкіндік беру", - дейді ол. Оның сөзінше, заманауи зерттеулерге сәйкес, нейрон байланысын 3 жасқа дейін емес, 21 жасқа дейін өзгертуге болады. 

Кәсіптік бағдар және қосымша сабақтар

Орта мектеп оқушыларына мектепте профиль таңдау қиынға соғады, сондықтан мамандардан көмек сұрайды. Гули Базарованың айтуынша, балалардың шамамен 25-30 пайызы спортпен немесе өнермен айналысқанды құп көреді.

"Егер бала тәулігіне 24 сағат айналысса. Мен суретші болуды таңдасам немесе үнемі сурет салсам. "Өнер мектебіне барайық па әлде орта мектепте қалайық па?" деп сұрағанда, сіздің балаңыз бұл шеберлікке қанша уақыт бөледі? Бұл оның қажеттілігі ме, әлде ата-ана қажеттілігі ме? Осы сұрақтар арқылы көптеген жауап табуға болады", - деп кеңес береді ол.

Баладан спорт шеберін өсіру немесе музыкалық талантын байқауға тырысудың қажеті жоқ, қарапайым дағдылар жеткілікті:

Шамамен, әр үйде балаларды дамыту орталықтары бар - бұл балабақшаның өте жақсы баламасы. Егер біреу қандай да бір себептермен баланы балабақшаларға апарғысы келмесе. Орталықтарда, бір жағынан, әлеуметтену бар, бала өзін қоғамда өз орнын тауып қана қоймай, оған не қызық екенін және қандай да бір қажеттілікті сезінетінін түсінуі үшін минимум бар. Егер балада қосымша спортқа, қосымша музыкаға осындай жарқын, айқын қажеттілік болмаса, онда ата-аналар өздері шешеді", - Гули Базарова спорт үйірмесіне немесе музыкалық білім алу арқылы баланың дамуына мүмкіндік беру керек деп кеңес айтты. 

"Ең басынан бастап бала өзін сынап көретін міндетті жолдар болуы керек деп санаймын. Бірақ мұнда қандай да бір ереже болуы маңызды. Өмірде бәрі мен қалағандай бола бермейді. Маған міндеттелген нәрселер бар, мен соны істеймін", - деп ол баланың жауапкершілікті түсіну қажет екенін атап өтті. 

Сондай-ақ, бірінші сыныптан бастап баланың бейімін - гуманитарлық немесе техникалық бағытты іздеген жөн:

"Іздеу арқылы қабілетін арттыруға көмектесу: үйірмелер, лагерьлер табу".

Балаға тым артық жүктеме 

"2000-жылдары туған балалар - біз байғұстарды қарқынды дамып жатқан барлық іс-шараға апардық. Менталды арифметика ма? Біз менталды арифметикаға жүгірдік. Жылдам оқу ма? Біз бәріміз жылдам оқуға асықтық. Оқытуды үйрете ме? Бесінші сыныпта біз 11-сыныпты бір айда оқып шыға аламыз, бәріміз сонда жүгірдік. Менің ойымша, біз осылай олардан балалық шағын тартып алдық. Сондықтан, олар қазір екі есе қатты дамыған, енді келіп, ағылшын, қытай курстары немесе тағы басқасы бар. Балабақшада да ойын ойнаудың орнына, шексіз білім беру бағдарламалары бар. Біздің болашақты да озуға деген ниетіміз, менің ойымша, бізді де, балаларымызды да аздап бүлдіріп, олардың талғамын алып қойды", - дейді Гули Базарова. 

"Бірінші сыныпта алгоритмдерді санау өте жақсы. 12 жасында ол мұны оқуы керек болған кезде не істейді? Евгений Онегинді алты жасында оқығаны өте жақсы, керемет. Ал жетінші сыныпта ол не оқиды? Яғни, бұл болашақты озуымыз, оның не керегі бар? Біз не істегіміз келеді? Стив Джобс па? Қажет болса, ол Стив Джобс болып өзі-ақ өседі. Бірақ оның өзіндік жолы болуы керек. Балалық шағынан айырылған олар өте бақытсыз. Сол кезде олар жасөспірімдік дағдарыстың ең үлкен қиындығын әкеледі", - деді ол.  

Психолог ата-аналарға өз құрдастарынан оздыруға тырыспай, баланың дамуына және әлемді зерттеуіне мүмкіндік беруге кеңес береді.

Еріксіз балалар

Еріксіз баланың авторитарлық ата-аналарының жақсы шешімі онымен кәсіптік бағдар беру және оның қалауына негізделген бірнеше бағыттарды табу болар еді.

"Біздің мінез-құлқымыздың әр түрлі стратегиясы бар, бейімделу - солардың бірі. Көбіне бейімделетін адам басқа шынайылыққа жолықпас бұрын оның жаман екенін әрдайым түсіне бермейді. Мүмкін, сырттай ұмтылыстың жоқ екені байқалады. Шынайылықпен кездесу кезінде, ол неғұрлым белсенді ойлана бастайды: "Менің таңдауым қайда?".

Авторитаризммен басылған ата-ана күшінің қандай екені қазірдің өзінде студенттер арасында көрініп жатыр. Сол кезде олар өз бетімен мамандық таңдау туралы шешім қабылдайды, бұл ата-ананың наразылығын тудырады.

Гули Базарова рөлдер толықтырылатынын айтады - еріксіз балалар өмірінің басында авторитарлық ата-анасының қолдауынсыз қиындықтарды жеңе алмайды.

Балаға өз потенциалын ашуға қалай көмектесу керек

1. Баланы бақылап, оған не қызық екенін анықтау. Кейін сол бағытты дамыта беруге болады. 

2. Түрлі нұсқа ұсыну, осы зерттеулерге мүмкіндік жасау 

3. Тақырыптық лагерьлерге бару.

4. Баладан "Ал сен нені қалайсың?" деп сұрап, қызығушылық білдіру

5. Баламен байланыста болуға тырысу, сенім негізіндегі қарым-қатынас құрам

Видео-сұхбатты Tengri TV-дің YouTube-арнасынан, Tengrinews.kz-тің "ВКонтакте" және Facebook желісіндегі парақшасынан көруге болады.

Оқырмандар, көрермендер мен тыңдармандар сұхбат үзіндісін Zhuldyz FM, Tengri FM радиостанцияларынан тыңдай алады. 

Сондай-ақ подкаст түріндегі материалды SoundCloud, Anchor.FM, Яндекс.Музыка және "ВКонтакте" желісінде тыңдай аласыздар.

Қазақстан жаңалықтары. Соңғы жаңалықтар. Telegram желісінде бізге жазыл!