Экономистер базалық мөлшерлеменің өсуіне қатысты пікір білдірді

Қазақстандық экономистер базалық мөлшерлемені 14,5 пайызға көтерудің себептері мен салдары туралы айтты, - деп хабарлайды Tengrinews.kz тілшісі.

Тәуелсіз қаржы талдаушысы Андрей Чеботарев базалық мөлшерлеме, шын мәнінде, экономикадағы ақша құнын анықтайтын мөлшерлеме екенін атап өтті. Бұл - Ұлттық банк екінші деңгейлі банктерге несие беретін және олардан депозитке ақша қабылдайтын мөлшерлеме. Бұл мөлшерлеме неғұрлым жоғары болса, адамдар соғұрлым аз несие алады және депозиттерден қаражатты аз алады деп болжанады. Осылайша, инфляцияны төмендетуге болады.

"Бірақ, өкінішке қарай, бұл бізде жұмыс істемейді, өйткені инфляция халықтың жоғары сұранысы мен шығындарынан емес, сыртқы себептерден, бүкіл әлемде баға өсті. Біз инфляцияны басқа елдерден алып жүрміз және базалық мөлшерлеме оған ешқандай әсер етпейді, өйткені біз қарулы қақтығыстар немесе жаңа жеткізу тізбегі сияқты факторларға әсер ете алмаймыз. Базалық мөлшерлемені көтерудің негізгі кемшілігі – қымбат несиелер. Оның үстіне, тұтынушылар қазір тарифке басқаша қарайды, олар үшін оның 0,5 пайызға артық бола ма, ол маңызды емес. Бұл жоғары мөлшерлемемен несие алуға дайын емес бизнеске әлдеқайда күшті әсер етеді. Қазірдің өзінде кәсіпкерлерге 20 пайыздық мөлшерлемемен несие беріліп жатыр. Оны төлеу үшін бизнес өте жоғары маржаға ие болуы керек. Қарқынның өсуі экономиканың баяулауына әкеледі. Біз қазір экономикада несиелік серпіннің толық жоқ екенін көріп отырмыз, өйткені бизнес тек несие арқылы ғана дами алады. Сондықтан қазір көпшілік дабыл қағып жатыр", - деді Андрей Чеботарев.

Экономист Ұлттық банктің жұмыс принциптерін АҚШ Федерал резерв жүйесімен салыстырды. Оның айтуынша, Ұлттық банктен айырмашылығы, ФРЖ-ның екі мандаты бар, бұл - инфляция мен жұмыссыздық деңгейі. Бұл жағдайда жұмыссыздық экономикалық өсуді көрсететін көрсеткіш саналады. Базалық мөлшерлемені түзету кезінде ФРЖ инфляцияны бақылау мен несиелік мөлшерлеменің өсуіне кедергі келтіретін экономикалық өсімге қысым көрсету арасындағы тепе-теңдікті сақтауы керек. Бұл ретте Қазақстан Ұлттық банкінің бір ғана мандаты бар - бұл инфляция деңгейі, ал ведомство оны кез келген жағдайда тежеуге тиіс.

"Ұлттық банк өз міндетін қалай орындап жатқанын анық көріп отырмыз. Инфляция деңгейі қазір - 14,5 пайыз, дегенмен, мақсатты көрсеткіш бойынша ол 4-6 пайыз деңгейінде қалуы тиіс еді. Еліміздегі ең жоғары несие мөлшерлемелері бар, ол Ресейдегіден екі есе жоғары. Нәтижесінде, бизнеске Ресейде рубльмен несие алу әлдеқайда тиімді, бұл рубль арбитражының алғышарты болуы мүмкін, ол кезде экономикамызға рубль құйылады", - деді сарапшы.

Андрей Чеботарев қазақстандықтарға несие алмауға кеңес берді, өйткені енді ол тиімсіз болады. Келесі жылы да мөлшерлеме төмендеп, несие беру шарттары тартымды болуы мүмкін. Экономист мемлекет, шын мәнінде, ақпаннан бастап жаңа несие беруді қатайтып отырғанын атап өтті.

Қаржы сарапшысы мемлекет енді қажетсіз шығындарды секвестрлеуі керек деп санайды. Олардың қатарында Астана LRT немесе Нұр-Сұлтандағы Қабанбай батыр даңғылының реконструкциясы сияқты ауқымды жобалар бар. Ұлттық қордан ақша алуды тоқтату керек. Сонымен қатар, оның айтуынша, шетелге заңсыз шығарылған қаражатты қайтару айтарлықтай кешігуі мүмкін және бұл ақшаға сенуге болмайды.

Экономист Магбат Спанов Ұлттық банктің базалық мөлшерлемені көтеруі, шын мәнінде, ақшаның "қымбатталуы" және елдегі инфляцияның баяулауы немесе тоқтауы үшін жасалып жатқанын атап өтті. Ұлттық банк осылайша, экономикаға инвестиция салу үшін ақша қажет ететін үкіметке қарағанда экономикадағы ақша көлемін азайтады. Экономист мұның әлемде энергетикалық ресурстар құнының өсуі сияқты объектив себептер бар екенін, бұл барлық тауардың, соның ішінде азық-түліктің қымбаттауына әкеп соғатынын атап өтті. Халық тауарға аз шығындалсын деп Ұлттық банк мөлшерлемені көтерді.

"Әрине, бұл өмір сүру деңгейінің төмендеуіне әкелуі мүмкін, бұл Президент жариялаған халықтың әл-ауқатын арттыру жөніндегі мақсаттарға сәйкес келмейді... Жағдай күрделі, өйткені Ұлттық банкте инфляцияны төмендету құралдары аз. Тағы бір жолы - экономикадағы ақша көлемінің өсуін тоқтататын жоғары табысты бағалы қағаздарды шығару. Алайда қордаланған мәселелерге байланысты қазір инвестиция онша белсенді емес", - деді экономист.

Магбат Спановтың айтуынша, Ұлттық банк мөлшерлемені көтергеннен кейін үкімет жұмысқа кірісуі керек. Көбірек өнім шығаруға жағдай жасау керек. Мөлшерлеме көтерілгеннен кейін несиелер іс жүзінде қымбаттады, бұл тұтынушылық несиелерді шектеуге әкелуі мүмкін. Экономисттің айтуынша, халық несиені енді тек нағыз қажетті істерге ғана алады. Сонымен қатар, бұл ипотекаға әсер етуі екіталай, өйткені іс жүзінде олар қазір бюджеттік қолдау есебінен шығынмен қамтамасыз етілген.

"Инфляция артқаннан кейін жалақымыздың өсуі екіталай. Энергия бағасымен қоса, жұмыс берушілердің шығыны да өсті. Логистика, энергия шығындарын қарастырайық. Сонымен қатар, жалақы - қызметкерлер шыдағанша өспейтін шығын түрі. Біздің жұмыс берушілер жақсы өмір сүруге дағдыланған және жалақыны көтеру арқылы оны өзгерткісі келмейді. Бізде теріс төлем балансы бар. Бұл - ел өз қаражатына өмір сүрмейді деген сөз. Бізде кірістен шығын көп", - деді сарапшы.

Экономист инфляцияға қарсы шараларды Ұлттық банк пен Үкімет бірлесіп жүргізуі тиіс екенін, бірақ әзірге олардың үйлесімді жұмысын көрмегенін айтты. Магбат Спановтың айтуынша, білікті мамандардың болуына қарамастан, Үкімет те, Ұлттық банк те Мемлекет басшысы қойған міндеттерді әлі орындай алмай отыр.

"Халыққа өзіне үміт артып, үнемдеп, дұрыс жұсауға тура келеді. Әрине, несиесіз қиын, бірақ оларды ақылмен алуыңыз керек", - деп толықтырды экономист.

Бұған дейін Ұлттық банк базалық мөлшерлемені жылдық 14,5 пайыз деңгейінде белгілеу туралы шешім қабылдаған болатын.

Сілтемесіз жаңалық оқисыз ба? Онда Telegram желісінде парақшамызға тіркеліңіз!