01 шілде 2014 | 15:03

Алматы әлемдегі "салақ" қалалардың көшін бастап тұр

Нұрғиса ЕЛЕУБЕКОВ (фото)

Күні кеше халықаралық Mercer Human Resource Consulting компаниясы ауаның ластануы, қалдықтарды өңдеу, ауыз суының жарамдылығы тұрғысынан мәліметтерді негізге ала отырып дүниежүзіндегі ең лас қалалардың тізімін жасады. Алматы аталмыш тізімде Баку, Әзірбайжан, Мексика, Үндістан, Эфиопия, Бағдат, Конго, Мадагаскар, Бангладешь қалаларынан кейін оныншы орынға табан тірепті. Сөйтіп, осылайша, қалдығын өңдей алмайтын, ауасы лас, ауыз-суы талапқа сай емес қалалардың тізімінде алғашқы ондыққа ілініп кете бардық. «Алаш айнасы» осы тұста Алматының экологиясына қатысты түйінделген жайттарды сараптап көруді жөн көрді.

Күні кеше халықаралық Mercer Human Resource Consulting компаниясы ауаның ластануы, қалдықтарды өңдеу, ауыз суының жарамдылығы тұрғысынан мәліметтерді негізге ала отырып дүниежүзіндегі ең лас қалалардың тізімін жасады. Алматы аталмыш тізімде Баку, Әзірбайжан, Мексика, Үндістан, Эфиопия, Бағдат, Конго, Мадагаскар, Бангладешь қалаларынан кейін оныншы орынға табан тірепті. Сөйтіп, осылайша, қалдығын өңдей алмайтын, ауасы лас, ауыз-суы талапқа сай емес қалалардың тізімінде алғашқы ондыққа ілініп кете бардық. «Алаш айнасы» осы тұста Алматының экологиясына қатысты түйінделген жайттарды сараптап көруді жөн көрді.

Алдымен ауаны консервілеу турасында...

Қазірде көптеген мемлекеттерде ауаны тазартуға қатысты түрлі шаралар өткізуде. Тіпті қызды-қыздымен кәдімгі ауаны саудаға салғандардың бары да рас. Айталық, ауаны саудаға салу үрдісі жоқтан бар жасаудың шеберіне айналған көршілес Қытай елінен басталып, біздің Қазақстанға да жетті. Мысалы, қытайлық миллионер Чень Гуанбяо таза ауа толтырылған қаңылтыр ыдыстар сатуды осыдан бес жыл бұрын бастап кетті. Миллионердің мәлімдеуінше, консервіленген таза ауа Қытайдың экологиялық таза жерлерінен жиналған. Бір құты таза ауаның құны Қытайда 5 юаньды құрады. Мұны естіп, мына біздер «о заманда бұл заман, ауа саудасы туралы кім естіген» деп таңдай қаққанымызда өзіміздің қазақы ауа саудасын да естідік, көріп-білдік. Бұған қатысты алматылық «ауа саудагерлері» Медеу мен Шымбұлақтан, Көктөбеден алынған таза ауаларды «консервілеп» оның сыртына «Таза ауа» деп жазып, оның бір консервісін 500 теңгеге бағалап, саудаға шығарды. «Заманың түлкі болса, тазы боп шал» дегеннің кері осы шығар, бәлкім. Қалай десек те, таза ауаның жанға дауа екені даусыз. Бірақ мұндай арзан әрі сайқымазақтау әдістерге барғаннан гөрі, бізге нақ қазір ауа тазалығын өркендетуде қоғам болып ірі-ірі жобаларды қолға алғанымыз жөн екені даусыз. Жалпы, бұл ретте мамандардың дені «лас ауаны тазартудың кілті – ғылымда. Сондықтан ғалымдарымыздың идеяларына, ұсыныстарына мән берген жөн» деседі.

Консервілеумен емес, жанармайды тазартумен айналысу қажет

Ал ғалымдарымыздың пікірінше, бір ғана Алматыда ауаны ластаудың 20 пайызы жеке секторлардың салдарынан болса, 80 пайызы – автокөліктердің еншісінде. Бұған ауаның табиғи жолмен ластану үрдісін қосып қойсақ, біз өмір сүріп отырған ортадағы ауаның тазалығы қаншалықты екенін аңғара беруге болады. Әрине, бұл мәселеге қатысты еліміздегі ғалымдардың өзіндік идеялары баршылық. Отандық ғалымдар бұл ретте ауаны тазартудың сауатты тетіктерін қарастырмасақ, енді бір бес жылдықта қаланың ауасы одан әрі ластана түсетінін, бұдан мәселені шешу де қиындай беретінін алға тартады.

Мысалы, химик ғалымдарымыз «болашақта лас ауаның зиянынан сәл де болса құтылғымыз келсе, алдымен жанар-жағармайдың сапасын арттыруға күш салғанымыз абзал» дейді. Ғалымдардың пайымдауынша, арнайы нанотехнологияның әдісімен жанар-жағармайды тазартатын нано-құбырлардың қызметіне жүгіну, жанармайдың сапасын сақтап тұратын нанотүтікшелер ойлап табу бұл істе шаруаны оңалта түспек.

Материалдың жалғасын "Алаш айнасынан" оқи аласыздар.