14 шілде 2014 | 15:00

Ас берудің қадірі неге қашып барады?

Қадыр ағамыз айтқандай, жиған-терген дүниесін шашу үшін жинайтын қазекемнің бұл әдетіне әзірге тоқтам сала алмайтын түріміз бар. Той жасаса да, өлікті қайтпас сапарға аттандырып салса да, бір-бірімен бәсекеге түскенді қалайды. Оның қаншалықты дұрыс немесе бұрыс екендігін таразыға тартуды әрбір адамның санасына берген дұрыс шығар. Тіпті, қалтасында қаржысы болмаса тойды банктен несие алып жасайтын жағдайға жеттік. Өзің қиналып отырып, ас та төк дастархан жайып, шашылғанның қаншалықты дұрыстығы бар? Мұны біз түсіне алмай келеміз. Айтамыз. Айтамыз да өзіміз де сол әрекетке көше бастаймыз. Ең бастысы, біз үшін жұрттың сөзіне қалу өліммен тең. Осындай жалған намыс бізді «өлтіріп» жатады. Сондай-ақ, өлік жөнелткенде де ағайыннан асып түскенді қалаймыз. Әйтеуір, әлеумет осылайша әрі-сәрі күйге түсіп жүрген жағдайы бар. Осындай оймен қазақтың ас беру дәстүріне көз салып көрсек деген ойымыз бар.

Қадыр ағамыз айтқандай, жиған-терген дүниесін шашу үшін жинайтын қазекемнің бұл әдетіне әзірге тоқтам сала алмайтын түріміз бар. Той жасаса да, өлікті қайтпас сапарға аттандырып салса да, бір-бірімен бәсекеге түскенді қалайды. Оның қаншалықты дұрыс немесе бұрыс екендігін таразыға тартуды әрбір адамның санасына берген дұрыс шығар. Тіпті, қалтасында қаржысы болмаса тойды банктен несие алып жасайтын жағдайға жеттік. Өзің қиналып отырып, ас та төк дастархан жайып, шашылғанның қаншалықты дұрыстығы бар? Мұны біз түсіне алмай келеміз. Айтамыз. Айтамыз да өзіміз де сол әрекетке көше бастаймыз. Ең бастысы, біз үшін жұрттың сөзіне қалу өліммен тең. Осындай жалған намыс бізді «өлтіріп» жатады. Сондай-ақ, өлік жөнелткенде де ағайыннан асып түскенді қалаймыз. Әйтеуір, әлеумет осылайша әрі-сәрі күйге түсіп жүрген жағдайы бар. Осындай оймен қазақтың ас беру дәстүріне көз салып көрсек деген ойымыз бар.

Бақилық болған адамды ана дүниеге құрметтеп шығарып салу, жаназасын өткізу мұсылман қауымның ғана емес, барлық халықтың міндетіне айналған. Ол дәстүріне енген шара. Жаназадан кейін бейсенбісі, жетісі, қырқы, жүзі арнайы аталып өтіледі. Кей жерде адамның қайтқанына жүз күн толуына байланысты құран бағыштау болады. Бұл да адамды құрметтеудің, ағайын-туыс, жекжат болып қайғы бөлісудің саналады.

Осы орайда қызылордалық ұстаз Батырхан Остаев мынадай қынжылысты ойын білдірген еді. «Бірде көшеде кездескен біреудің әлдекімнің асынан келе жатқанын білдім. Ал ол болса былтыр жол апатынан қайтыс болған он жеті жасар жас жігіт екен. Өкінішке қарай, көпшілік, әсіресе, жастар пайғамбар жасына, яғни 63-ке толмаған адамдарға ас беруге болмайтынын білмейді. Ондай жағдай оқыған маман, журналистердің арасында да бар. Бірде телеарнадан «пәленшенің асына шақырамыз» деген хабарлама берілді. Жылын бергелі отырған 19 жастағы бойжеткен қайтыс болғанда 18 жаста екен. Бақилық болған кісіні еске алу мақсатында ұйымдастырылатын бейсенбілікті бейсенбілік асы, жетілігін жетілік асы, қырқын қырық күндік асы, жүзін жүз күндік асы демейміз де жылын атап өтер кезде асы не жылдық асы деп айтатынымыз бар. Дұрысында жылға толу мерзіміне байланысты шараны жылы деп, не жылдық асы деп айту керек. Қайтыс болған кісінің бәрінің жылын атап өту парыз болғанымен, ас беру рәсімін өткізу міндетті емес» дейді Батырхан Остаев ағамыз.

Материалдың жалғасын "Алаш айнасынан" оқи аласыздар.