14 қазан 2014 | 14:01

Нарынқол секілді жат атаудан қазақ қашан құтылады?

©Нұрғиса Елеубеков (фото)

Өткен сенбі күні Алматы облысы, Райымбек ауданында қазақтың белгілі жазушысы Бердібек Соқпақбаевтің 90 жылдық мерейтойы аталып өтті. Осы игі шара аясында ақын Айтақын Әбдіхалық бастаған бірқатар зиялылар Бердібек Соқпақбаевтің атын Қызылшекара ауылына беру туралы мәселе көтеріп, тіпті Нарынқол, Байынқол секілді моңғол-қалмақ кезеңінен қалған атаулардан біржола құтылатын кез келді деп мәлімдеді. «Алаш айнасы» басылымы зиялылардың осы ұсынысына сүйене отырып, жалпы республика аумағындағы моңғол-қалмақ атауларын жіпке тізген еді.

Өткен сенбі күні Алматы облысы, Райымбек ауданында қазақтың белгілі жазушысы Бердібек Соқпақбаевтің 90 жылдық мерейтойы аталып өтті. Осы игі шара аясында ақын Айтақын Әбдіхалық бастаған бірқатар зиялылар Бердібек Соқпақбаевтің атын Қызылшекара ауылына беру туралы мәселе көтеріп, тіпті Нарынқол, Байынқол секілді моңғол-қалмақ кезеңінен қалған атаулардан біржола құтылатын кез келді деп мәлімдеді. «Алаш айнасы» басылымы зиялылардың осы ұсынысына сүйене отырып, жалпы республика аумағындағы моңғол-қалмақ атауларын жіпке тізген еді.

Әңгіме Нарынқолдан басталды. Нарынқол, Байынқол, Сүмбе, Кеген, Шамалған, Қаскелең... Иә, рас бір ғана Жетісу өлкесінде мұндай атауларды тізе берсек, жүздеп кездеседі. Топонимист ғалым Е.М.Поспелов: «Географиялық атаулар мен қоғамдық институттар тікелей саясатпен байланысты дамып отырады. Қоғамдағы үстем тап жұртшылықты өзінің идеологиясы мен саясатына жер-су атаулары арқылы бағындырады», – депті. Бұл нені білдіреді? Демек, бір кезде жоңғарлардың үстемдігіне байланысты қойылған атаулар елімізде әлі үстемдік етіп тұр деген сөз емес пе. Мұның сыртында отаршыл Ресейдің өзі қаншама жеріміздің атауын өзгерткенін есіңізге алыңыз...

Бейресми мәліметтерге сүйенсек, қазір мемлекетіміздің аумағында тікелей моңғол-қалмақ тілінен қалған 217 топонимикалық атаулар бар екен.

Енді солардың біразын атап, мән-мағынасына да тоқтала кетсек...

Қарағанды облысында басынан мұнар мен бұлт арылмайтын «Өкпеті» деген шың бар. (өкпеті – моңғолшадан қазақшаға аударғанда «сиыр жайылатын бет» деген мағынаны береді).

Материалдың толық нұсқасын "Алаш айнасынан" оқи аласыздар...