30 мамыр 2014 | 11:46

Байқоңырға қазақ та, теңге де кіре алмай жүр

Әрбір қазақ баласының Байқоңыр дегенде бүйрегі бұрып тұрады. Адамзат тарихындағы айтулы оқиғаның ұлан-ғайыр даламызда жасалғандығы біз үшін зор мақтаныш. Алайда, оған біз қаншалықты қатыса алдық? Сол тұрғыда ойланып көрсек, ауызды құр шөппен сүрткен кейіпке түсеміз. Зеңгір көкке самаған ғарыш кемесіне сол ұзан даланың ұланы отыз жылдан кейін аяқ артқанын қалай түсінеміз? Мәскеудегі атқамінерлер сондай сенімді қазақ баласына ширек ғасырдан астам уақыт бойы неге артпай келді? Осы жағын ойланып қарасақ, біздің ұтқанымыздан гөрі ұтылған жағымыз басым екенін аңғару қиынға соға қоймас. Әйтпесе, қазақ баласы кімнен кем еді? Әрбір қарадомалақ үйреткенді бірден қағып алып, оны жете меңгеру жөнінен ешкімнен қалып қоймайды. Соған қарағанда Мәскеудегі шенеуніктер алда-жалда заман құбылып жатса, олар Байқоңырдың тетігін өздері меңгеріп, бізді қажет етпей қалар деген болуы әбден мүмкін. Осы жайында «Алаш айнасы» тілшісі мәселе көтерді.

Әрбір қазақ баласының Байқоңыр дегенде бүйрегі бұрып тұрады. Адамзат тарихындағы айтулы оқиғаның ұлан-ғайыр даламызда жасалғандығы біз үшін зор мақтаныш. Алайда, оған біз қаншалықты қатыса алдық? Сол тұрғыда ойланып көрсек, ауызды құр шөппен сүрткен кейіпке түсеміз. Зеңгір көкке самаған ғарыш кемесіне сол ұзан даланың ұланы отыз жылдан кейін аяқ артқанын қалай түсінеміз? Мәскеудегі атқамінерлер сондай сенімді қазақ баласына ширек ғасырдан астам уақыт бойы неге артпай келді? Осы жағын ойланып қарасақ, біздің ұтқанымыздан гөрі ұтылған жағымыз басым екенін аңғару қиынға соға қоймас. Әйтпесе, қазақ баласы кімнен кем еді? Әрбір қарадомалақ үйреткенді бірден қағып алып, оны жете меңгеру жөнінен ешкімнен қалып қоймайды. Соған қарағанда Мәскеудегі шенеуніктер алда-жалда заман құбылып жатса, олар Байқоңырдың тетігін өздері меңгеріп, бізді қажет етпей қалар деген болуы әбден мүмкін. Осы жайында «Алаш айнасы» тілшісі мәселе көтерді.

Расында, замана заңы өзгеріп, күні кеше бір қазаннан ас ішкен сан түрлі ұлттар мен ұлыстар өз еншісін алды. Жеке-жеке түтін түтетті. Соның нәтижесінде өткен ғасырдың 90-жылдарының басында Байқоңырды басқарудың кілті өзіміздің қолымызға тиді. Алайда ғарышты игеруді таңсық көретін біздің жұрт үшін Байқоңырды солтүстіктегі көршімізге жалға беруден басқа амал жоқ еді. Осындай олқы соққан тұсымыздың тамырын тап басқан Ресей ғарыш айлағын жалға алу жөнінде бізбен қол алысып, келісімге келді. Оны беріде 50 жылға дейін ұзартып алды. Алғашқыда жергілікті жұрттың мұң-мұқтажына көңіл бөлеміз деген емеурін танытқан ресейліктер оны бертін келе жадынан жоғалтып алғандай күйге түсті. Бұл екі ел арасында келісім жасалған кезде біздің еліміздің құзырлы орындары тарапынан кеткен қателік саналады.

Жер кіндігі саналған аймақта орын тепкен Байқоңыр бәз-баяғы қалпымен қазақ үшін жабық шаһарға айналып отыр. Сырттан келген адам бұл қалаға емін-еркін кіре алмайды. Алдын-ала Мәскеу жақтан рұқсат алмасаң, Байқоңырдың сыртқы қақпасынан да сығалай алмайтының ақиқат. Әрине, ресейліктер қаланы жалға алғанымен, бұрынғы жылдардағы секілді өздерінің заңдары мен талаптарын толықтай сақтап қалуға тырысты. Өкініштісі, сол заңдар мен талаптар Ресей жақтың пайдасына оң шешілген. Біздің елдің азаматтары көптеген жеңілдіктен құр қалып отырған жайы бар. Қысқасы, олар Байқоңырды әлі де тарс құшақтап алып, ешкімге бергісі келмейтін адамның күйін кешіп тұр деуге әбден болады.

Толық нұсқасын "Алаш айнасы" сайтынан қараңыз