Күшік күйеу болу айып па?

 «Елу жылда ел жаңа» деуші еді бұрынғы қазақ. Сол уақыт өлшемі кейінгі жылдары өзгеріске жылдам ұшырай бастағандай. Арыға бармай-ақ қоялық.. Соңғы 20 жылды алып қарасақ та жетіп жатыр. Біздің айтпағымыз, кезінде елдің тірегі саналған, әлсіздердің қорғаушысы, үш жұртының қамқоршысы, отбасының діңгегі саналып келген қазақ жігіттеріне қатысты болып отыр. Өкінішке орай, бүгінгі таңда ардақтап жүрген сол жігіттеріміздің кейбірі бұл қошеметке лайық болмай тұр. Әрине бұл жерде біз қалың көпшілікке топырақ шашудан аулақпыз.. Алайда күшік күйеулер қатарына жыл өткен сайын көбейіп бара жатқандығын мойындауымыз керек.

Кезінде өзге ұлт өкілдерінің басым көпшілігі қайын жұртында тұратыны туралы естіп, көргенде таңырқап, таңқалысып қалатын қазақтың бүгінгі ұрпағы, бұрынғы, һәм қазіргі орыстар секілді қайынжұртын жағалайтын болып жүр. Араларында тіпті өзінің жеке баспанасы болса да қайын жұртына кіріп алғандар да жоқ емес. Пайда үшін өз өздерін «құрбандыққа» шалған ондай отағасылар намыс дегенді шетке ысырып қойып, қайын жұртының дегенімен жүріп, айтқанына көнуге де бар.

Бұрынғы қазақ «Жаман атың болса, сатып құтыларсың, жаман қатының болса, қайтіп құтыларсың?» деп қоғам болмысын біліп айтқандай. Кейде жастар арасында «бұрынғы мен қазіргіні салыстырмаңдар!» деген керағар пікір айтатындар да бар. Олай әсте мүмкін емес. Бүгініміз бен ертеңіміз өткен күннің өлшеусіз естелігімен өлшенеді. Сол секілді адамдардың да рухани болмысын елеп-екшеп, дүниетанымдық көзқарастарын сүзгіден өткізген абзал. Олай жасар болсақ, бұл қасиеттердің түбегейлі өзгергеніне анық көз жеткізуге болады. Бұрынғы қоғамның бүгінде ізі де қалмаған. Тек қана үйленіп, үй болу салты ғана емес, тәрбиенің барлық тізгінін қазақы дәстүрмен сабақтастыра отырып тәлім берген көзкөргендер қатары санаулы ғана. Тарих ғылымының докторы Аманжол Қалыш күшік күйеу сөзіне қатысты мына бір деректі алға тартады.

«Күшік күйеу атауы бұрын да болған. Ол кездері күшік күйеуді үш топқа бөліп қарайтын. Бірінші. Күшік күйеу деп жетім баланы айтады. Екінші. Ағайын-туғандары бар болса да қалыңмал беруге жағдайы жоқ жігіттер қалындығының өтеуін еңбегімен, яки қайынжұртының малын бағып өтеп құтылатын болған. Үшінші. Кірме күйеу. Кірме күйеу деп ел кезіп, жер кезіп жүріп, ру да, сүйегі де бөтен елге сіңіп кетіп, сол жақтың қызын алған жігітті айтқан. Тағы бір жорамал: сүрбойдақ болып, ұзақ жүріп қалған жігіт ағасы айналасындағылардың ықпалымен, дәлірек айтсақ, күшпен үйлендірілгендіктен ондай жігіттерді де «күш күйеу» дейтін болған», - деді ол.

Толық нұсқасын "Алаш айнасы" сайтынан қараңыз.