Үндістан бойынша жаңалық
Қысқаша мәлімет
Орналасуы: Оңтүстік Азияда орналасқан мемлекет
Астанасы: Дели
Ірі қалалары: Мумбай, Калькутта, Джайпур, Ченнай, Бангалор, Хайдарабад, Нью-Дели
Жер көлемі: 3 287 263 шаршы шақырым
Телефон коды: +91
Қазақстанмен уақыт айырмашылығы: -30 минут
Сағаттық белдеуі: GMT+5:30
Виза: туристер үшін e-VISA
Тілі: нхинди және ағылшын тілдері
Валютасы: үнді рупиі
Халқы: 2018 жылы 1 353 000 адам
Діни сенімдері: индуизм 81,3 пайыз
Жол қозғалысы: сол жақты қозғалыс
Тоқ көзінің түрі: C, D және M. 50 Гц.
Үндістан географиясы мен климаты
Үндістан - Батыс Пенджабадағы Инда өзендері мен Шығыстағы Ганга өзен жүйесі арасындағы Индостан түбегінде орналасқан Азияның оңтүстік бөлігінің үлкен ел. Ол солтүстік-батыста Пәкістанмен, Қытаймен, солтүстікте Непал мен Бутанмен және Бангладеш пен шығыста Мьянмамен шектеседі. Үндістанның оңтүстігінде Үнді мұхиты орналасқан, ал солтүстік жағалауында Шри-Ланка аралы бар.
Үндістанның жер бедері оңтүстігіндегі жазықтан солтүстіктегі мұздықтарға дейін, Гималайда, Батыстың шөлді аудандарынан Шығыстағы тропикалық ормандарға дейін әр түрлі. Үндістанның солтүстіктен оңтүстікке қарай ұзындығы 3220 шақырым, ал шығыстан батысқа - 2930 шақырым. Үндістанның құрлықтағы шекарасы 15200 шақырым, ал теңіздік - 6083 шақырым, теңіз деңгейінен биіктігі 0-ден 8598 метрге дейін. Жоғары нүктесі - Капчспюпга тауы. Үндістан аумағы 3 миллионнан аса шақырым аумақты алып жатыр. Үндістан әлемде аумағы бойынша жетінші ел.
Үндістан аумағында жеті табиғи аудан бар: солтүстік тау алқабы, (Гималайлар мен Қарақорымнан тұрады), Үнді-Ганга жазығы, Ұлы үнді шөлі, Оңтүстік үстірт (декан т. б.), Шығыс жағалауы, Батыс жағалауы және Адаман, Никобар және Лакшадвип аралдары. Сондай-ақ, Үндістанда жеті ірі тау тізбектері бар: Гималай, Паткаи (Шығыс таулары), Арабали, Виндхья, Сәтпура, Батыс Гхаттар, Шығыс Гхаттар.
Климаты негізінен тропиктік, солтүстігінде тропиктік муссондық. Үндістан егіншілігі үшін орасан рөл атқаратын жазғы ылғалды муссон кезінде жауын-шашынның 70-90 пайызы түседі. Қысы құрғақ әрі салқын, наурыз айынан мамырға дейін құрғақ, ыстық маусым басталады. Қаңтардың орташа температурасы солтүстікте 15 градустан оңтүстікте 27 градус, мамыр айында 28-35 градус аралығында. Үнді-Ганга жазығының батысындағы жылдық жауын-шашын мөлшері 100 мм-ден кем болса, орталық аудандарында 300-400 миллиметр, Шығыс Гималай мен Гаттардың сыртқы беткейлерінде 3000-6000 миллиметрге, Шиллонг таулы жазығындағы (Жер шарындағы құрлықтың ең ылғалды орны) Черапунджиде 12000 миллиметрге дейін жетеді. Еріген қар, мұздықтар мен жауын-шашын суымен толығатын Гималайдан басталатын өзендердің суы жыл бойы мол болады. Барлық ірі өзендерде жазда су деңгейінің шұғыл көтерілуі байқалып, тасқын жиі болады.
Үндістан экономикасы
Үндістан - аграрлы-өнеркәсіпті ел. Экономикасы көп құрылымды. Тәуелсіздікке ие болғаннан кейінгі уақыт ішінде Үндістан бұрынғы отардан экономикалық жағынан қуатты елдердің қатарына қосылды. 1961 жылы басталған реформа өз жемісін берді. Қысқа мерзім ішінде ауыр және жеңіл өнеркәсіп, станок жасау салалары құрылды. Атом, ғылым мен ғарыш техникасы, ауыл шаруашылығы мен энергетика салаларында үлкен нәтижелерге қол жеткізілді. Экономикадағы табыстар ішкі және жалпы жиынтық өнімнің мөлшері бойынша Үндістанға әлемдегі алғашқы он елдің қатарына қосылуына мүмкіндік берді. Салық жүйесіне өзгерістер енгізу, банк-қаржылық секторға бақылауды күшейту, мемлекеттік бюджет зәрулігін қысқарту, экономикадағы өнеркәсіп саласын реттеу мен нарықтық қатынастарға бейімдеу, сауда-тариф жүйесіне өзгерістер енгізу, т.б. шаралар жүзеге асырылды.
Инфляцияға қарсы саясат табысты жүргізілді. Үндістан экономикасына тән көрсеткіш - шетелдік инвестицияларды мол тарту болып табылады. 1991-2001 жылы ел экономикасына тікелей салынған шетелдік инвестициялардың көл. 23,6 млрд. АҚШ долларын құрады. Оның көпшілік бөлігі экономикалық даму процесін айқындайтын экспортқа бағытталған жоғарғы технологиялық салаларды дамытуға жұмсалды. Негізгі табиғи ресурстары: тас көмір, темір, мыс, хром кентастары, боксит, алтын, марганец, мырыш, қорғасын, мұнай, табиғи газ, алмас. Ауыл шаруашылығына жарамды жерлердің 55,9 пайызы егіншілік үшін жыртылады. Күріш, бидай, тары, майлы дақылдар, кофе, шай, қант құрағы, мақта өсіріледі. Қрі қара мал, ешкі, қой, шошқа, түйе, құс өсіру дамыған. Сыртқа шай (дүние жүзінде бірінші орын алады), кофе, балық, темір мен болат, тері, тігін бұйымдарын, киім-кешек, асыл тастар, қолмен тоқылған кілемдер, күрделі техника, химия өнеркәсібі өнімдерін шығарады.
Сырттан ауыр машина жасау өнімдерін, минералдық отын мен майлар, маржан, қымбат, жартылай қымбат тастар, химия өнеркәсібі өнімдерін, көліктік құрал-жабдықтарын алады. Еңбек ресурстарының 64 пайызы ауыл шаруашылығына, өнеркәсіпке қамтылған.
Үндістан тарихы
Археологиялық ескерткіштер Үндістанда тас ғасыры кезеңінің өзінде-ақ адамзат қоғамының өмір сүргенін дәлелдейді. Бұл дәуірдің қабаттарынан шелль-ашель мәдениетіне жататын тас құралдар табылған. Б. з. б. 2-мыңжылдықтың 2-жартысында Үндістанға арийлер келіп, алғашында Пенджабты, соңынан Ганг жазығын мекендеді. Ежелгі үнді діни мадақтау жырлары мен жадылау өлеңдерінің жинағы – ведалар арий тайпаларының өмірін суреттейді. Арийлер мал, егін өсірумен айналысып, әр түрлі қолөнерді меңгерді, сауда-саттық жүргізді.
V ғасырдың соңында Үндістанда алғашқы еуропа отаршылар - португалдар пайда болды. XVI ғасырдың 1-жартысында олар теңіз жағалауларындағы бірқатар пункттерге (Гоа, Даман және Диу, т. б.) бекініп, Үндістанның теңіз саудасына бақылау орнатты және басып алынған аумақтағы халықты отаршылдық езгіге түсірді. Ал солтүстік Үндістанды Ұлы Моғолдар империясы біріктірді (қ. Моғолдар әулеті, Бабыр).
XVII ғасырдың бас кезінде Үндістанда ағылшындық Ост-Үндістан мен голландтық Біріккен Ост-Үндістан компаниясы (1600, 1602 жылы құрылған) түрінде еуразиялық сауда капиталы пайда болды. Олар португалдардан Үндістанмен теңіз саудасын жүргізу монополиясын тартып алып, елде факториялар сала бастады.
Үнді көпестерінің көмегімен ағылшындар, голландықтар мен француздар үнді өндірісінің тауарларын сатып алып, оларды Еуропаға ғана емес, Иран, Индонезия, Жапония, Қытай, т. б. елдерге жеткізді. Ұлы Моғолдар империясы билеушілерінің арасындағы өзара үздіксіз жүргізілген тақ таласы ағылшын және француз Ост-Үндістан компанияларының Үндістанға сауда экспансиясымен қатар әскери экспансияға да көшуіне қолайлы жағдайлар туғызды. Ұлыбритания мен Франция Үндістан рыногы үшін өзара күрес жүргізді.
Үндістан біртіндеп Ұлыбританияның аграрлы-шикізаттық отарына айналды. Отарлық езгі Үндістан халқының қарсылығын туғызды. 18 ғасырдың 70-жылдарынан бастап елдің әр түрлі аймақтарында ұлт-азаттық көтерілістері басталды. Отаршылдыққа қарсы жаппай қозғалыс діни формаларға да ие болды (саньяси, уаххабшылар). Алғашқы үнді саяси ұйымдары пайда болды. Ағылшын капиталы экспорт пен импортты, ішкі сауданың бір бөлігін сауда үйлері мен банкілер жүйесі арқылы бақылап отырды. Темір жолдар және суландыру жүйелері салынып, шай плантацияларының негізі қаланды.
1920 - 1922 жылдары Мохандас Карамчанд Ганди Үнді ұлттық конгресіне басшылық жасап, азаматтық бағынбау науқанын басқарды. Бұл науқанның негізгі мақсаты - өзін-өзі толық басқару құқықтарын талап ету еді. 1935 жылы “Үнді актісі” бойынша үнділіктерге федералдық заң шығарушы органдарды басқару құқығы берілді, бірақ қорғаныс пен халықар. қатынастар мәселесі вице-король әкімшілігінің қарауында қалдырылды. 1940 жылы Мұсылман лигасы Үндістанды әр түрлі діндердің өкілдері көп орналасқан аумақтардың шекаралары бойынша бөлшектеуді талап етті.
1947 жылы үздіксіз қанды қақтығыстардан соң британдық Үндістан екі тәуелсіз доминионға - Үнді одағы (индуистер) мен Пәкстанға (мұсылмандар) бөлінді. Тәуелсіз Үндістанның бірінші премьер-министрі болып Үнді ұлттық конгресі партиясының өкілі Джавахарлал Неру сайланды. 1950 жылы Үнді одағысіз Үндістан Британ достастығы құрамындағы Үндістан Республикасына айналды. 1962 жылы Қытай арада шекара жөнінде қысқа мерзімдік соғыс болып, Үндістан жеңіліс тапты. 1965 жылы Үндістан Пәкстанмен соғыста Кашмирді өзіне қалдырды. 1966 жылы сайлауда премьер-министр болып Дж. Нерудың қызы Индира Ганди сайланды.
Қалай жетуге болады?
Алматы мен Нұр-Сұлтаннан Үндістан астанасына тікелей рейстер. Жолаушыларды қазақстандық және үндістандық әуе компаниялар кем дегенде 3,5 сағатта жеткізеді.
Үндістанда көлік қозғалысы
Ел бойынша ұшақта ыңғайлы және діттеген жеріңізге жылдам жетесіз. Ішкі рейстерді "Индиго", "Го Эйр", "Джет Эйрвэйс", "Спайс Джет" және басқа тасымалдаушылар жүзеге асырады. Кейде олар тамаша бағалар ұсынады: мысалы, елордадан Мумбайға "Го Эйр" - мен 7500 INR (44250 теңге) және жолға небары 2 сағатыңыз кетеді. Бірақ көп жағдайда пойызда (алыс қашықтыққа) немесе автобуста (қысқа қашықтыққа) жүру арзанырақ болады. Пойызбен баратын болсаңыз 2-ші санатты кондиционері бар, заманауи жабдықталғанын таңдау керек.
"Тадж-экспресс" вагондары салқындатылған арнайы пойыз Дели мен Аграның арасында жүреді: ол елордадан таңертең шығып, кешке оралады. Билет құны - 5800 INR. Ірі қалалардың басты вокзалдарында және халықаралық әуежайларда жеке "терезелер" немесе тіпті шетелдіктерге арнайы квота бойынша билет сатуға арналған залдар бар.
Үндістандағы автобус желісі жақсы дамыған: мемлекеттік және жеке көлік компаниялары әр штатта бар. Мемавтобуста сапардың 1 шақырымының орташа құны - 1 INR. Жеке тасымалдаушылардың бағасы автобус санаты мен қашықтығына байланысты.
Іс жүзінде барлық Үнді елді мекендерінде маршруттық автобустар жүреді. Жұмыс уақыты - 19:30 дейін, билет бағасы - 1 шақырым үшін 2-3 INR есебінен. Елордалық жер асты жолының әрбір қашықтығы 15-60 INR тұрады.
Үндістанда мемлекеттік және жекеменшік такси бар. Біріншісі - есептегіш бойынша бекітілген төлеммен немесе арнайы кассаларда алдын ала төлеммен. Екіншіден, жүргізуші айтқан бағаны 50 пайызға дейін төмендете отырып, сауда жасау керек. Таксимен жүрудің орташа құны - 1 шақырым үшін 8-12 INR, Дели әуежайынан қала орталығына дейін 350-450 INR, Гоада 700 INR және одан жоғары. Кейбір штаттарда "таксист күндері" ресми түрде өткізіледі, онда барлық тасымалдар, соның ішінде экскурсияларды тек таксимен жүзеге асыруға құқылы.
Моторикша немесе тук-туки - қала бойынша экзотикалық, жылдам және ыңғайлы қозғалыс тәсілі. Және өте қолжетімді: 2-2, 5 есе әдеттегі таксиден арзан. Велорикша - қала бойынша шолу үшін қолайлы нұсқа: тасбақаның жылдамдығы, ыңғайлылық жоқ.
Автокөлікті жалға алу. Егер қысқа уақытқа болса, онда қажет емес. Себебі бірнеше, бір-бірінің салмағы бар: біріншіден, трассалар тар (лайықты жағдайда да), ал белгілер мен жол белгілері кейде жоқ. Екіншіден, қозғалыс өте тығыз іс жүзінде тәулік бойы, жалпы ағында арба, мотоциклдер, адамдар қозғалады; кенепте жергілікті фаунаның түрлі өкілдері үнемі шығып тұрады. Соңғы, бірақ ең бастысы: Үнді жүргізушілері жол қозғалысының ең қарапайым ережелерін сақтамайды. Үндістанда қозғалыс - сол жақты. Сондықтан елде саяхат жасау үшін жүргізушімен көлік жалға алған тиімді. Бұл өте қымбат емес, алайда қауіпсіз.
Үндістандағы ең танымал қозғалыс құралдары-мотоциклдер мен скутерлер. Қозғалыс тығыздығын ескеретін болсақ, өте ыңғайлы. Скутер жалға берудің орташа құны тәулігіне 200-400 INR, бұл ретте сауда ешкім жойылмаған, әсіресе жалға алу мерзімі бір аптадан көп болса. Қажетті құжаттар: төлқұжат және жүргізуші куәлігі.
Үндістанда қайда баруға болады?
Үндістанның бай тарихы мен мәдениеті, сондай-ақ географиялық әртүрлілігі оның халықаралық туризмін тартымды етеді. Үндістанның халықаралық туризмі өзінің бай мұрасы мен мәдени туризмінен басқа, медициналық, іскери және спорттық туризммен бірге жүреді.
Андра Прадеште көптеген таулар, ормандар, жағажайлар мен храмдар бар. Хайдарабад, сонымен қатар, "Низамс қаласы" және "Інжу қаласы" деп те аталады, бүгінде елдегі ең дамыған қалалардың бірі және ITES (Ақпараттық технологиялар қосылған сервис), биотехнологияның заманауи ақпараттық технология орталығы болып табылады. Хайдарабад сонымен қатар өзінің бай тарихымен, мәдениетімен, сәулетімен және көп тілділігімен танымал, солтүстік және оңтүстік үндістердің кездесетін орны ретінде қаланың ерекше сипатын бейнелейді.
Дели - Үндістанның астанасы. Бұл қала қазіргі заманғы және ежелгі сәулет өнерін біріктіреді. Дели сәулетінде және мәдениетінде өз ізін қалдырған түрлі империялардың астанасы болды. Үндістан астанасының Туглакабад, Кутб Минар, Пурана Кила, Лоди Гарден, Джама Масжид, Хумаун зираты, Қызыл Форт және Сафдарджанг қабірі сияқты ежелгі тарихи және мәдени ескерткіштер біздің күндерімізге дейін сақталған. Делиде бірнеше заманауи ескерткіштер бар, олардың ішінде: Жантар Мантар, Үндістанның шлюзі, Раштрапати Бхаван, Лакшми Нараяна храмы, Лотус храмы және Акшардам.
Тәж-Махал Үндістандағы ең әйгілі орындардың бірі, ол сонымен қатар Үндістанның ең жақсы сәулет жетістіктерінің бірі болып саналады. Уттар-Прадеш штатындағы Агра қаласында орналасқан. Тәж-Махал зираты 1631-1653 жылдар аралығында билеуші Шах Джаханның бұйрығымен әйелі Мумтаз Махалдың құрметіне салынды.
Фатехпур Сикри - Үндістанның Уттар-Прадеш штатының Агра ауданындағы муниципалды округ. Бұл 1571-1585 жж. Акбар І-нің тұсында Моғол империясының астанасы болды, содан кейін императордың Лахорға көшуіне байланысты бұл мәртебеден айырылды. 1986 жылдан бері ежелгі Фатехпур Сикри қаласы ЮНЕСКО-ның Бүкіләлемдік мұра мекемесі болып келеді.
Махабодхи храмы - Гаутама Сидхартаның ағартушылыққа жетіп, Будда атанған жерінде орналасқан Бодх Гаядағы атақты буддисттік ғибадатхана. Бодх Гая Үндістанның Бихар штатында, Патна қаласынан 96 шақырым жерде орналасқан. Ғибадатханада қасиетті Бодхи ағашы бар.
Үндістан асханасы
Үнді асханасы өте бай және алуан түрлі, оның ерекшелігі - еуропалықтарға тән емес дәмдеуіштердің көптігі. Тым ащы тағамды жей алмайтындар даяшыға немесе алдын-ала аспазға да ескерту қажет. Туристік орталықтарда сіз еуропалық тағамдар мен өнімдерді еш қиындықсыз сатып ала аласыз.
Естеріңізде болсын, индустар ешбір жағдайда сиыр етін жемейді, мұсылмандар шошқа етін мүлдем қолданбайды, ал үндістердің жартысына жуығы лактовегетериандар болып табылады.
Үндістанда тек вегетариандық тағам ұсынатын көптеген дәстүрлі мейрамханалар бар. Бірақ мұнда етті сүйіп жейтіндерге де кафе, фастфуд жетерлік және беделді мейрамханалар да жоқ емес.
Бағалар барлық жерде қолжетімді: кафеде орташа чек 100-250 INR, мейрамханада бір адамға шараппен қосқанда 600-1500 INR құрайды.
Үндістанда даяшыға ақы ұсыну міндетті емес, бірақ ешкім, әрине, бас тартпайды. Олардың мөлшері қызмет түріне және мекеменің деңгейіне байланысты. Мейрамханалар мен кафелерде олар әдетте жалпы есепшоттың 10 пайызына тең.
Үндістандағы қауіпсіздік
Үндістанға барар алдында арнайы екпе алудың қажеті жоқ. Краннан аққан суды ішу ұсынылмайды, сатып алынған көкөністер мен жемістерді таза сумен жуып, қолыңызды да сабынмен мұқият жууды ұмытпасаңыз болғаны.
Адам көп жиналатын жерлерде қалта мен қайыршыдан сақ болу керек, заттарыңызды мұқият қадағалап жүріңіз. Сондай-ақ кез-келген жағдайда бақылауды жоғалтпау өте маңызды. Үндістанда сиыр қасиетті жануар және индуизмдегі ананың бейнесіне парапар болып саналады, сондықтан кейбір штаттарда сиыр етін жеуге тыйым салынады, ал сиырды өлтіру қылмыстық іс болып табылады.
Үндістандан кәдесыйлар
Сіз Үндістанға саяхаттап барған соң, хош иісті дәмдеуіштерді міндетті түрде аласыз, олар: куркума, қалампыр, шафран және бұрыш жергілікті тағамдардың дәмін үйде де қалпына келтіруге көмектеседі. Сіз оларды тек багажға салып қоюыңыз керек: қол сөмкемен дәмдеуіштерді тасымалдауға тыйым салынады.
Ірі дүкендер мен көше базарлары қалалардың орталық көшелерінде шоғырланған. Олардың көпшілігі 10:00-ден 20:00-ге дейін жұмыс істейді. Жайма базарлары әсіресе Гоада танымал, онда зергерлік бұйымдардан электроникаға дейінгі барлық нәрсені таба аласыз. Негізгі ереже: саудаласу қажет! Сонымен қатар сіз Үндістаннан мынадай заттар топтамасын алсаңыз болады: Үнді тоқыма бұйымдары. Мақта мен жібектен жасалған әдемі киім, керемет төсек-орын және дастархан бүкіл әлемге танымал. Көбінесе бұйымдар қолмен кесте, бисермен, секвинттермен безендірілген.
Эфир майлары. Үндістанға баратын барлық саяхатшылар бұл елдің эфир майлары ерекше хош иіске ие екенін біледі. Өсімдіктерден, шөптерден және дәмдеуіштерден алынған табиғи эфир майлары әйелдерге жақсы сыйлық болады.
Шай. Үндістаннан үйге шайсыз оралу мүмкін емес. Мұнда сіз оның классикалықтан экзотикаға дейінгі әртүрлі сорттарын сатып ала аласыз. Сіз шайдың тиісті маркасын арнайы шайханаларға барып таңдай аласыз немесе шай плантацияларының жанында орналасқан арнайы дүкендерден сатып ала аласыз.
Дәмдеуіштер. Үндістандағы түрлі дәмдеуіштерден көз сүрінеді. Үнді тағамдарын, мысалы, масала шайын дайындауға "таза" карри, куркума, зира, кориандр, кардамон, шафран және дайын қоспаларды сатып алуға кеңес береміз. Үнді дәмдеуіштерін қолмен жинайтындығын және экологиялық таза екенін ескертеміз.